Een pilletje zonder berouw
Drugsafval? Niet mijn probleem…
Door Rob van der Wal
By Rob van der Wal
Rob van der Wal
Een stuk of honderd blauwe jerrycans lagen op 15 december 2023 verspreid over de Euvelgunnerweg, op het industrieterrein aan de oostkant van de stad. De inhoud? Chemicaliën die worden gebruikt voor de productie van synthetische drugs als xtc en amfetamine.
Gaan zulke vaten lekken, dan leggen vaak alle planten en dieren in de directe omgeving het loodje. En opruimen is een dure zaak: de schoonmaakkosten lopen al snel op naar 10.000 euro. Degelijke lozingen komen ongeveer tweehonderd keer per jaar voor, dus reken de kosten voor de samenleving maar uit.
En dan zijn er nog de afrekeningen in het criminele circuit: van 2016 tot en met 2021 vonden er in Nederland 57 liquidaties plaats. Daarvan had zo’n 80 procent te maken met drugs, voornamelijk de cocaïnehandel.
Niet mee bezig
Studenten zijn enthousiaste afnemers van die drugs. Uit Trimbos-onderzoek uit 2023 bleek dat landelijk de helft van de studenten weleens verdovende middelen gebruikt. Een recente Groningse enquête, uitgevoerd door RUG-studenten, komt lokaal zelfs uit op twee derde – met de kanttekening van de onderzoekers dat gebruikers mogelijk eerder geneigd waren deze peiling over drugs in te vullen.
Ik zit er zelf ook niet echt mee, best wel slecht eigenlijk
De meeste van die studenten zijn zich ook wel bewust van de duistere wereld achter drugs. Twee derde van de respondenten van het Groningse onderzoek gaf dit aan. En toch zei slechts 30 procent dat ze hierdoor minder snuiven en slikken.
‘Ik heb niet echt het idee dat studenten daar mee bezig zijn’, beaamt bachelorstudent rechten Tim, die op een festival weleens een pilletje neemt. ‘Ik zit er zelf ook niet echt mee. Best wel slecht eigenlijk.’
De Oostenrijkse uitwisselingsstudent Jonah neemt om de paar maanden lsd en andere psychedelica. Voor hem is de criminaliteit niet nieuw, maar het vervuilingsprobleem wel. Toch kan hij ze beiden wel relativeren. ‘Ik hoop dat de hoeveelheden die ik gebruik zo klein zijn dat ze niet echt impact hebben.’
In het nu
Dat studenten nauwelijks stilstaan bij de maatschappelijke gevolgen van hun drugsgebruik is niet zo gek. ‘Bij middelengebruik is het doel om je in het nu goed te voelen’, zegt Wouter Kiekens. Hij is universitair docent sociologie en doet onder meer onderzoek naar middelengebruik. ‘De doelen die gaan over je welzijn in de toekomst of zorgen over bijvoorbeeld drugsafval verdwijnen veel meer naar de achtergrond.’ Dat geldt overigens niet alleen voor jongeren, maar voor alle gebruikers.
Wat ook niet meehelpt is dat er geen alternatief is voor vervuilende en criminele drugs, weet Arne van den Bos. Hij is middelenonderzoeker binnen het lectoraat verslavingskunde van de Hanzehogeschool en Verslavingszorg Noord-Nederland (VNN). ‘Vanuit de psychologie is bekend dat je een handelingsalternatief nodig hebt, wil je opgedane kennis – zoals over de criminele gevolgen van drugsgebruik – effectief gebruiken.’
Oftewel: je moet een andere optie hebben als je een pilletje wil slikken. ‘Maar er is geen certificaat voor criminaliteitsvrije drugs, zoals dat er bijvoorbeeld wel is voor biologisch vlees.’
Regie elders
Drugscriminaliteit is voor veel studenten bovendien een ver-van-hun-bedshow, zegt Van den Bos. ‘Veel van hen wonen niet in een wijk waar de kogels je vanwege het drugsgeweld om de oren vliegen.’ En dus wordt het vrij gemakkelijk om geen persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen, maar de regie elders te leggen.
Er is geen certificaat voor criminaliteitsvrije drugs
‘Ik zou zelf de schuld voor het drugsprobleem meer bij de crimineel dan bij de gebruiker leggen’, zegt Tim. ‘Technisch gezien is het zijn verantwoordelijkheid dat hij het afval afvoert. Maar er zijn ook gewoon geen goede dump-opties. Daar zou de overheid voor kunnen zorgen.’
Daar is UMCG-promovendus Anne het mee eens. Wat haar betreft heeft de overheid een belangrijke taak om de criminele industrie aan te pakken. ‘En ik ben geen doorgewinterde cokegebruiker, dus ik voel mij ook niet schuldig.’
Normaal
Drugsgebruik wordt ook al snel normaal gevonden onder studenten, blijkt uit de Groningse enquête. Zo’n 61 procent van de respondenten geeft aan dat drugsgebruik openlijk wordt besproken, en 41 procent ziet gebruik om zich heen.
‘Ik werd in mijn studententijd gewoon uitgenodigd na het stappen om nog een joint te roken’, zegt promovendus Lars. ‘Met mijn vrienden en kennissenkring heb ik het ook gewoon over harddrugs. Dat is echt een verschil met mijn vriendin en schoonouders, bijvoorbeeld.’
Dat binnen de studentenpopulatie drugsgebruik erg genormaliseerd is, kan Van den Bos wel verklaren. ‘De studententijd is een aparte tijd in je leven. Je gaat vaak naar een andere stad voor je studie en komt daar veel nieuwe mensen tegen. Op zo’n moment ben je extra vatbaar voor een nieuwe norm. Als je dan redelijk snel, bijvoorbeeld in de KEI-week, in aanraking komt met drugs, neem je dat gauw over.’
Snuiven, niet spuiten
Toch is er niet overal sprake van openheid over drugsgebruik. ‘We zien normalisatie in een bepaalde bubbel’, zegt Van den Bos. ‘Er is wel een harde grens, bijvoorbeeld met je ouders.’
Dealers gaan bijna als pizzakoeriers te werk, met menulijsten en al
Ook wordt niet elk soort drugs even normaal gevonden, zag Van den Bos in een studie die hij zelf in 2022 uitvoerde. ‘De manier van inname is erg belangrijk. Zo is snuiven meer genormaliseerd dan bijvoorbeeld crack roken, of heroïne spuiten. Daarbij zit echt dat beeld van een junkie met een spuit.’ Het schrikt af.
Dat drugsgebruik normaal wordt gevonden, komt ook doordat ze makkelijk te krijgen zijn, zegt Van den Bos. ‘Vroeger moest je het criminele circuit in om aan drugs te komen.’ Nu kun je bestellen via internet of apps als Telegram. ‘Dealers gaan bijna als pizzakoeriers te werk, met menulijsten en al’, ziet hij. Zo’n 40 procent van de gebruikende studenten uit de enquête komt op deze manier aan drugs. De helft neemt af bij vrienden.
Status
Hoe zorg je er dan wel voor dat studenten bewuster handelen als het op drugs aankomt? Alleen informatie verstrekken over de gevolgen van drugsgebruik heeft maar een beperkt effect, ziet ook Kiekens. ‘Er bestaan wel andere interventies’, zegt hij. ‘Daarvoor moet je iemand met een bepaalde status binnen de groep hebben.’ Als diegene diens drugsgebruik aanpast, is de kans aanwezig dat de rest van de groep volgt.
‘Een studentenvereniging als Vindicat is bijvoorbeeld redelijk hiërarchisch’, zegt Kiekens. ‘Als daar iemand in de hogere bestuurslagen zijn drugsgebruik aanpast vanwege de maatschappelijke gevolgen, kan dat wel degelijk impact hebben.’
Nu Jonah van de gevolgen van zijn gebruik kent, is er bij hem toch een klein zaadje geplant. ‘Iedereen heeft dezelfde verantwoordelijkheid’, zegt hij. ‘De drugsgebruiker, de dealer en ook de regering die zou moeten zorgen voor plekken om het afval te storten. Daar zal ik misschien wel bij stilstaan de volgende keer dat ik een pilletje slik.’
Tim, Jonah, Anne en Lars zijn gefingeerde namen. Hun identiteit is bekend bij de redactie.
Lees ook:
Pillenkoeriers en sociale slikkers drugs zijn uit het verdomhoekje