Chris Smit over de wolf
Een zelfgecreëerd probleem
Door UKrant.nl
By UKrant.nl
UKrant.nl
Zelfs Chris Smit had niet verwacht dat het zo snel zou gaan.
Het is nog maar vijf jaar geleden dat de eerste roedel wolven zich vestigde op de Veluwe. En de periode daarvoor, de jaren waarin Nederland incidenteel werd aangedaan door rondzwervende, eenzame mannetjes die dan weer snel het veld ruimden, was helemaal niet zo lang geweest. ‘Dolblij’, was Smit dan ook toen dat eerste vrouwtje in 2019 leek te blijven.
Toch waarschuwde hij ook. ‘Wolf en mens kunnen prima samenleven’, zei de RUG-ecoloog in een interview met UKrant uit 2019. ‘Ook in Nederland. Maar we moeten niet naïef zijn en dus moeten we maatregelen nemen.’ Ons wildbeheer onder de loep nemen en zorgen dat er voldoende prooidieren zijn, bijvoorbeeld. Ongelukken met vee zonder al te veel toestanden compenseren.
Maar vijf jaar later is de stemming van opwinding en blijde verwachting omgeslagen. Bijna 4500 schapen, geiten en ander vee zijn ten prooi gevallen aan wolven en de overheid moest tonnen aan schadevergoedingen uitkeren. Een veehouder in Drenthe werd gebeten toen hij een wolf wilde wegjagen en zelfs een klein kind in Leusden werd kort aangevallen. Er gaan steeds meer stemmen op om de beschermde status van het dier in te trekken.
Slecht opgevolgd
Smit deed jarenlang onderzoek naar de effecten van wolven; eerst in Polen maar sinds 2019 ook in Nederland. Ook maakte hij deel uit van de Raad voor Dierenaangelegenheden, die het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit adviseerde over het samenleven met de wolf.
Bij veehouders was weinig bereidwilligheid om hekken te plaatsen
‘Het aantal wolven is veel sneller toegenomen dan ik vijf jaar geleden vermoedde’, vertelt Smit. ‘Maar de commotie is ook heel snel toegenomen en dat komt door het achterwege blijven van maatregelen.’
Er waren draaiboeken gemaakt en adviezen gegeven over het plaatsen van hekken rondom vee. Maar vervolgens werden die adviezen niet of slecht opgevolgd. ‘Bij veehouders was daar weinig bereidwilligheid toe, ondanks het feit dat er wel subsidies zijn om dit te doen. We hebben niet de juiste maatregelen genomen’, zegt hij.
Lang proces
Dat komt onder meer doordat het wolvenbeleid vol hordes zit voor bijvoorbeeld veehouders. Als een dier hoogstwaarschijnlijk gedood is door een wolf, moeten veehouders eerst een lang proces vol formaliteiten doorlopen. Pas als een DNA-test met zekerheid aangeeft dat een wolf de dader was, komt er compensatie.
Dit zou soepeler moeten, vindt Smit. ‘Je zou het ook kunnen omdraaien, dus veehouders eerst compenseren en dan beginnen met het onderzoek. Daarmee haal je al wat kwaad bloed bij hen weg’, denkt Smit.
Ook moet er meer ondersteuning komen bij het plaatsen van wolfwerende hekken, zoals in Duitsland. In Duitsland zijn er gespecialiseerde bedrijven die hekken plaatsen die aan de juiste criteria voldoen, maar in Nederland trekken mensen zich daar weinig van aan. ‘Mensen denken typisch: we regelen het zelf wel’, zegt Smit.
En dat heeft gevolgen. Want van de geplaatste hekken is nu maar zo’n vijf procent echt geschikt om wolven te weren. ‘En ze moeten ook allemaal onderhouden worden. Dat weerhoudt veehouders er ook van die hekken goed te plaatsen.’
Rijksniveau
Maar er moet meer gebeuren. Zo pleit Smit voor het stoppen met het uitkeren van vergoedingen aan veehouders die geen juiste maatregelen nemen. ‘En als het vaker gebeurt, zou je kunnen denken aan boetes. Want ze creëren een probleemwolf waar de buren ook last van hebben.’
Ook het feit dat alles op provinciaal niveau wordt geregeld, is contraproductief. ‘De ene provincie doet dit en de andere dat. Dit moet natuurlijk op rijksniveau worden opgepakt.’
En dan zijn er nog de wolven die niet meer bang lijken te zijn voor mensen. Waarschijnlijk, denkt Smit, zijn die dieren gevoerd en zijn ze mensen met voedsel gaan associëren. ‘Dat moet echt voorkomen worden.’
Als je bij hun jongen in de buurt komt, kun je een opsodemieter krijgen
Maar het incident bij Leusden, waar het om een jong kind ging, en een eerder geval waarbij een hond werd meegenomen door een wolf, hebben veel losgemaakt. Volgens Smit is het nooit zeker te zeggen wat dit gedrag veroorzaakt, maar hij schetst wel mogelijke scenario’s. Zo viel het incident met het kind in de periode waarin wolven jongen hebben en zou het kunnen dat de aanval een vorm van verdediging was. ‘Als je dan in de buurt komt, kun je een opsodemieter krijgen.’
Maar volgens Smit is het ook niet uit te sluiten dat de wolf testte of het kind een potentiële prooi is. ‘En als we daar dan niet tegen optreden door zo’n wolf te af te schrikken, dan wordt het gevaarlijk.’
Het is dan ook een prima plan om ze in zulke gevallen met een paintballgeweer te beschieten, zegt hij. ‘Anders heb je geen draagvlak onder de bevolking meer. Dat is precies de regie die de regering moet nemen.’
Voordelen
Gelukkig gaan er ook dingen de goede kant op, ziet Smit. Reeën, ideale prooidieren voor wolven, worden minder snel afgeschoten en krijgen meer vrijheid. Dat verkleint de kans dat de wolven zich op vee gaan richten.
Maar, vindt hij, er zou wel meer aandacht mogen zijn voor de voordelen die de aanwezigheid van de wolf in Nederland kan hebben voor de natuur. ‘Ze veranderen niet alleen de aantallen grote grazers, maar ook het gedrag van die dieren.’
Herten vermijden bijvoorbeeld de plekken waar de kans groot is dat ze wolven tegenkomen en dit verandert de dynamiek in de natuur. Planten kunnen bijvoorbeeld op sommige plekken beter groeien omdat ze niet begraasd worden. Zo ontstaan er nieuwe leefomgevingen voor meerdere diersoorten.
Je moet kiezen voor dieren die zich staande kunnen houden rond wolven
Dergelijke effecten zijn bekend uit Polen, maar in Nederland wordt hier – behalve aan de RUG – nog weinig onderzoek naar gedaan. ‘Uit onderzoek van een van onze promovendi, Bjorn Mols, blijkt dat we deze effecten ook in Nederland zien ontstaan, zij het wat minder sterk.’
Zelf ziet Smit ook dat de wolf het natuurlijke landschap in Nederland verandert. Zo blijken wilde runderen zich al snel aan te passen in hun verdedigingsgedrag door zich meer te groeperen, zelfs al hebben deze dieren nooit eerder met wolven te maken gehad. ‘Dit is belangrijk voor Nederland, maar ook voor andere landen. Wanneer je runderen inzet om natuurgebieden te begrazen, moet je kiezen voor dieren die zich staande kunnen houden in gebieden waar wolven leven.’
Meer roedels
Onderzoekers van de Universiteit Wageningen verwachten bovendien dat het aantal roedels in Nederland nog wel tot zes keer zo groot kan worden als nu. De wolf zou zich dan mogelijk ook in Groningen gaan vestigen. ‘Vooral tegen de Duitse grens aan bij Sellingen, daar is meer heuvelachtig en minder intensief landbouwgebied’, zegt Smit.
En dus zal de controverse nog wel een tijdje aanhouden. ‘Dat zie je ook in Frankrijk en Duitsland. Er zullen zich altijd situaties voordoen waardoor er discussie ontstaat.’
Maar het is vooral de politiek die Smit zorgen baart. De ruk naar rechts in Nederland en Europa kan gevolgen hebben voor de beschermde status van de wolf. Aan de andere kant, zegt hij: ‘De wolf blijft echt wel beschermd en er mag niet zomaar op de dieren geschoten worden.’