Onvrede om selectie bij psychologie
De loterij die je leven bepaalt
Door Jacques Malherbe
By Jacques Malherbe
Jacques Malherbe
Toen Lisa Onderstal (26) het bericht in haar inbox opende, ontdekte ze dat haar droom voorlopig op pauze was komen te staan. Ze had zich in april aangemeld voor de master klinische psychologie en keek ernaar uit om na de zomer te beginnen. Maar dat zou niet doorgaan, bleek nu. ‘Het spijt ons u te moeten mededelen…’
Ze was op de wachtlijst gezet, samen met 136 andere studenten die hadden meegedaan aan de ongewogen loting voor de master. ‘Ik stond twaalfde op de lijst.’
In de loop van de zomer zag Lisa haar naam telkens een stukje naar boven schuiven, maar een plek op de opleiding zat er uiteindelijk niet in. ‘Ik eindigde als tweede. Daar baalde ik enorm van, want ik was een goede student. Ik heb er veel voor gedaan en ik wilde het echt heel graag’, vertelt ze. ‘Ik zie mezelf later ook werken als klinisch psycholoog. Het is niet zomaar een bevlieging, het is een droom van me.’
Het was des te frustrerender omdat ze haar hele bachelor hoge cijfers had. Op het toelatingsexamen voor de master, dat ze moest doen om zich überhaupt aan te kunnen melden, had ze 50 van de 60 vragen goed.
Selectieprocedure
Dit verhaal zal veel studenten die zich aanmelden voor een master psychologie bekend voorkomen. Van de elf mastertracks – drie Nederlandstalig, acht Engels – hebben er nu zeven een selectieprocedure. Wie de vereiste vooropleiding heeft en slaagt voor het toelatingsexamen dat je basiskennis van de psychologie test, krijgt een willekeurig lotnummer toegewezen dat bepaalt of je meteen een plek krijgt of op de wachtlijst belandt – en hoe hoog op die lijst.
Ik heb drie jaar lang heel hard mijn best gedaan om deze opleiding te kunnen doen
Dit jaar eindigden 89 studenten op de wachtlijst voor klinische psychologie, terwijl 48 studenten meteen werden toegelaten. De wachtlijsten voor andere masters zijn korter, maar nog steeds lang: bij clinical forensic psychology hopen nog altijd 70 studenten op een plekje.
Alle universitaire psychologiemasters in Nederland doen aan selectie, maar elders kiezen ze bijvoorbeeld voor sollicitatiegesprekken of het schrijven van een motivatiebrief. Lisa vindt de selectiemethode van de RUG niet eerlijk. ‘Het voelde gewoon als willekeur. Er waren studenten die lager scoorden op de toegangstest en die wel een plek kregen. Ik dacht dat er misschien dingen waren die ik beter had kunnen doen, maar dat is dus niet zo.’
Stageplekken
De 21-jarige Vera Prins maakte hetzelfde mee. ‘Ik had 46 antwoorden goed, maar ik ken mensen die 38 vragen goed hadden die wel zijn toegelaten tot de master’, zegt ze. ‘Dat voelde enorm oneerlijk. Ik heb drie jaar lang heel hard mijn best gedaan om deze opleiding te kunnen doen. Ik heb voor elke test geblokt. Ik was echt boos en verdrietig.’
Ze snapt niet waarom ze hiervoor kiezen bij psychologie. ‘Het is prima dat je een examen moet doen, maar waarom die loterij? Dat begrijp ik niet. Je wilt toch de beste studenten?’
Willen we mensen die goede cijfers halen of willen we goede psychologen?
Maar Miriam Lommen, opleidingscoördinator bij klinische psychologie, staat achter het besluit om met een ongewogen loting te werken. Dat is volgens haar nodig om de kwaliteit van het onderwijs te garanderen. Want de afdeling kan de 137 studenten die de opleiding willen volgen helemaal niet aan, maar misschien nog wel belangrijker: ‘Er zijn ook niet genoeg stageplekken voor ze.’
De selectieprocedure is al sinds de invoering in 2020 onderwerp van veel discussie, waarbij tegenstanders ervoor pleiten om opleidingsplekken puur op basis van merites te vergeven. ‘Waar je ook voor kiest, alles heeft z’n voors en tegens’, zegt Lommen. ‘Het is heel lastig.’
Beste oplossing
Ze geeft toe dat het lotingssysteem nadelen heeft, maar toch is het de beste oplossing, denkt ze. ‘We weten dat cijfers uit het verleden goed voorspellen welke cijfers iemand later gaat halen. Maar willen we alleen maar mensen die goede cijfers halen, of willen we goede psychologen? Iemands academische prestaties zeggen niet alles.’
In de poule van aankomende psychologen willen ze juist graag mensen met diverse achtergronden en cv’s. En dan zorgt een willekeurige selectie ervoor dat mogelijke vooroordelen geen rol spelen. ‘Als je mensen op gesprek laat komen, zie je dat er bias meespeelt. Mensen kiezen voor degenen die op ze lijken’, zegt Lommen.
Een loting is misschien wel de eerlijkste methode die je kunt kiezen
‘Een loting is misschien wel de eerlijkste methode die je kunt kiezen. Want nu is het gewoon een kwestie van geluk, dus dan is er geen bias.’
Ze begrijpt de teleurstelling van de studenten die niet toegelaten zijn. ‘Ze hebben hun bachelor afgerond en willen verder. Maar dit is niet persoonlijk. Dit gaat gewoon om wat wij aankunnen en de kwaliteit die we willen kunnen bieden.’
Ondertussen is Vera, die hoopt in februari alsnog te kunnen beginnen met klinische psychologie, nog steeds niet over de teleurstelling heen. ‘Ik ben niet meer enthousiast, omdat het me echt pijn heeft gedaan dat ik niet toegelaten ben’, vertelt ze. ‘Nu ben ik mijn motivatie kwijt. Ik ben bang dat in februari precies hetzelfde weer gebeurt.’