Zeewater klotsend tegen de trappen van het Academiegebouw, sneeuwstormen op Zernike. Het zou zomaar de harde realiteit kunnen worden als je het nieuwste rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) mag geloven. 

Dat schudt de boel weer eens op, met vrij simpele conclusies: tenzij er een ‘onmiddellijke, snelle, en grootschalige verlaging van broeikasgassen plaatsvindt’,  is het onmogelijk dat we voorkomen dat de aarde anderhalve graad opwarmt en onwaarschijnlijk dat we onder de twee graden blijven. De RUG mag dan een kleine speler zijn, ze probeert toch haar bijdrage te leveren. 

Uitstoot verminderen

De ambities van de RUG zijn opgetekend in de Roadmap Duurzaamheid 2021-2026. Het lijkt erop dat de universiteit, die in 2019 34.000 ton kooldioxide uitstootte, daarmee een stap in de goede richting zet. Snel uitgerekend is dit 0,000187 procent van de totale Nederlandse uitstoot in 2019. 

De Roadmap bestaat uit de drie subdoelen: planeet, prestatie en mensen en bepaalt de komende vijf jaar het klimaatbeleid. In het document staat waar en hoe het beste geld kan worden uitgegeven om de uitstoot van de RUG te verminderen.

Aandeel RUG in uitstoot CO2 in Nederland was 0,000187 procent

Het zal sommigen verbazen, maar de RUG staat op de zevende plaats in de UI Universitas GreenMetric. Deze lijst, gecreëerd door Universitas Indonesia, vergelijkt data die universiteiten zelf vrijgeven op het gebied van omgeving, infrastructuur, energie, klimaatverandering, afval, water, transport en onderwijs.

Positief

Dick Jager, programmamanager duurzaamheidsintegratie van de RUG, is blij met de manier waarop het college van bestuur op de roadmap reageerde. ‘Hun reactie verbaasde me wel, maar men was heel positief over de reikwijdte en de schaal van het rapport. Het is echt heel anders dan een paar jaar geleden. Studenten zijn ook veel meer bezig met duurzaamheid, dus het staat op de agenda.’

De belangrijkste belofte die de RUG doet in de roadmap is dat ze CO2-neutraal wil zijn in 2035. Maar dat is niet haar eigen belofte: de VSNU deed deze eerder namens alle Nederlandse universiteiten. Ondertussen belooft de RUG haar uitstoot (34.000 ton in 2019) tegen 2026 met dertig procent te verminderen. En in 2026 is het de bedoeling dat 25 procent van de energie zelf wordt opgewekt. 

Dit laatste stukje emissiereductie is wel het moeilijkste, zegt Jager: ‘We hebben de makkelijke doelen al gehaald, de ingewikkelde projecten moeten nog beginnen.’

Indrukwekkend

Dat mag er van een afstandje indrukwekkend uitzien, eigenlijk was een omgekeerde aanpak beter geweest, vindt hoogleraar energie-economie Machiel Mulder. ‘Ze zouden misschien wat meer aandacht moeten besteden aan energiebesparing. Elke eenheid energie die niet verloren gaat, vermindert de koolstofemissies.’

Het Internationaal Energieagentschap gaat daarin mee; de energieconsumptie moet wereldwijd tenminste 4 procent per jaar omlaag om de temperatuurstijging onder de 1,5 graden te houden.

Een van die ingewikkelde projecten is de verwarming en koeling van de gebouwen in de stad met behulp van grondwater. Bij dit systeem wordt koel grondwater door de RUG-gebouwen in de stad gepompt. Volgens Jager gaat het leeuwendeel van de energie naar koeling van de gebouwen.

Boorgaten

‘Het is een ingewikkeld project om in het midden van de stad uit te voeren. Heel veel gebouwen hebben al boorgaten en we moeten ook zeker weten dat er genoeg water in de grond zit voordat we nieuwe gaten boren.’ Hopelijk lukt dat, want het staat wel in de roadmap.

De RUG wil volgens de roadmap ook dat de uitstoot veroorzaakt door vliegreizen van werknemers tegen 2026 nog maar tien procent van het totaal is. Iedere vlucht moet worden gecompenseerd door bijvoorbeeld boomplantprogramma’s in Zweden en Rusland.

De kantines in de universiteit gaan vlees serveren met een Beter Leven-label van drie sterren, en zestig tot 95 procent van de catering is straks vegetarisch of zelfs helemaal plantaardig.

Korreltje zout

De RUG heeft grote ambities, maar het is nog maar de vraag of ze al haar doelen wel gaat halen, aangezien ze slechts zestig procent van de doelen van de vorige roadmap haalde. Volgens Mulder moeten de ambities met een korreltje zout genomen worden. ‘De eerdere resultaten van de RUG laten zien hoe moeilijk het is om doelen te halen.’

Eerder bleek al dat het een hele uitdaging is om de doelstellingen te halen

Klimaatneutraal in 2020 was een hoofddoel in de vorige roadmap, maar hoewel de CO2-uitstoot is gedaald van 69,000 ton in 2015 tot 34,000 ton eind vorig jaar, is dat slechts de helft van wat het had moeten zijn.

De RUG heeft ook haar doelen om efficiënter met energie om te gaan niet gehaald. Een van die doelen was om dertig procent efficiënter te zijn om ten opzichte van 2005. Vandaag de dag is de universiteit slechts elf procent efficiënter, een verbetering van 0,73 procent per jaar. Dit kwam gedeeltelijk door de vertraging van de bouw van de nieuwe Feringa building, terwijl dat gebouw al wel als een van de doelen werd meegeteld. Dat bleek dus iets te voorbarig.

Hoekstenen van de duurzaamheidsprojecten van de nieuwste roadmap zijn opnieuw manieren om de verwarming en koeling van gebouwen efficiënter te maken, en om de CO2-uitstoot te verminderen door over te schakelen van duurzaam gemaakte elektriciteit naar duurzaam opgewekte elektriciteit.

Dubbele beglazing

‘Eerder kocht de RUG “duurzame energie” in, maar dit is elektriciteit die in Noorwegen is opgewekt via bijvoorbeeld waterkracht en in Noorwegen is gebruikt, maar waarvan vervolgens de groene energiekredieten zijn verkocht aan Nederlandse bedrijven. Die kunnen zo hun grijze elektriciteit groen maken door te zeggen dat ze die Noorse centrales deels hebben gefinancierd’, legt Jager uit.

Daar komt verandering in als eind dit jaar het elektriciteitscontract van de universiteit opnieuw wordt aanbesteed. Jager hoopt dat er een contract kan worden gezocht waarbij groene stroom wordt ingekocht die volledig in Nederland is opgewekt.

‘Het college van bestuur wil graag een 9 of hoger scoren op de Nederlandse duurzaamheidsschaal’, zegt Jager. Een nobel streven, maar sommigen betwijfelen of dat überhaupt mogelijk is.

Monumentenlijst

Een andere schier onmogelijke verbetering: de isolatie van oude gebouwen in het centrum die op de monumentenlijst staan. Om deze gebouwen aan te passen met betere isolatie, dubbele beglazing en betere verwarming zijn kostbare vergunningen en andere gemeentelijke toestemmingen nodig.

Er moeten keuzes gemaakt worden, dit geld kan beter elders besteed worden

Volgens Jager komt daarmee de wens van de RUG in gevaar om de energienormen van de gemeente te halen: dat alle gebouwen in de stad energielabel C of hoger hebben. Om dit te omzeilen onderzoeken de RUG en de gemeente of ‘er een gemiddelde score van alle universiteitsgebouwen kan komen die vervolgens geldt voor alle individuele gebouwen van de RUG’, legt Jager uit. Je kunt je afvragen of dit echt in de geest is van het ‘samenwerken met regionale partners’ om de uitstoot te verminderen.

Gerichte aanpak

Hoewel bureaucratisch lastig, is het wel mogelijk oudere gebouwen aan te passen. Het kost alleen geld. ‘De RUG zou zes tot zeven miljoen euro per jaar moeten uitgeven om de kosten op te vangen’, zegt Jager. ‘Er moeten keuzes gemaakt worden, dit geld kan beter elders besteed worden’, voegt hij eraan toe.

Mulder vindt de routemap lovenswaardig, maar ‘het is niet erg duidelijk wat de maatregelen precies inhouden. De meeste voorgestelde maatregelen zijn nogal vaag of algemeen’. 

Mulder suggereert dat, in plaats van een overkoepelend plan om iedereen tevreden te houden, een meer gerichte aanpak beter zou werken. Hij stelt gedurfdere initiatieven voor, zoals het opkopen en vervolgens annuleren van koolstofemissierechten van de Europese Unie via het emissiehandelssysteem van het blok. ‘Dat komt er in feite op neer dat deze rechten aan het systeem worden onttrokken.’

Engels