Oude boeken, hout en glas-in-lood
De RUG is een dark academy
Door René Lapoutre
By René Lapoutre
Het is herfst in Groningen: de blaadjes dwarrelen van de bomen, op straat liggen plassen en de avond valt vroeg. Combineer dat beeld met de neogotische gebouwen van de RUG en je hebt een heel specifieke stijl: dark academia.
Nooit van gehoord? Denk dan eens hieraan: gehuld in een coltrui en een lange wollen jas tegen de Novemberkou naar college gaan, je leren schooltas met boeken over je schouder. Denk aan vrijdagavonden opgekruld voor de haard met een poëziebundel van Lord Byron, in plaats van cocktails drinkend in nachtclub Sunny Beach. Oftewel: stel je het universiteitsleven voor met een snufje nostalgie.
Dark academia romantiseert kennisontwikkeling als iets ambachtelijks
‘Wat je ziet bij dark academia is een waardering voor het verleden van een universiteit, in contrast met de alledaagse realiteit van het hoger onderwijs’, legt mediaonderzoeker Lars de Wildt uit. ‘Het draait om de pracht en praal, de gravitas, het gewicht van alles dat een universiteit prestige verleent. Dark academia romantiseert kennisontwikkeling als iets ambachtelijks.’
De subcultuur dook op na het succes van Donna Tartts roman The Secret History (De verborgen geschiedenis) uit 1992. Dat boek gaat over een moord in een groepje studenten Grieks aan een elite-universiteit in New England. Daarna blies de Harry Potter-serie dark academia nieuw leven in en recent werd het een trend op sociale media.
Een blik op de diverse platforms laat zien welke associaties studenten erbij hebben: ‘koffie en goede boeken’, ‘warmetruienweer in je hoofd’, of ‘herinneringen met kaneelgeur’. ‘De visuele elementen die bij dark academia horen, zoals vintage kleren, oude boeken en het bijhouden van een dagboek, zijn heel aantrekkelijk’, legt De Wildt uit.
Als ze niet de boeken van de gezusters Brönte of Mary Shelley aan het lezen is, sneupt student kunstgeschiedenis Yasmine graag in antiekwinkels naar prullaria om haar huis mee te versieren. ‘Ik heb niet zo’n moeite met die romantisering van de universiteit’, zegt de Italiaanse dark academia-adept. ‘Het helpt je om de diepere schoonheid te vinden in je studie.’
Hier is ze te zien in de voormalige bibliotheek van de Faculteit Religie, Cultuur en Maatschappij aan de Oude Boteringestraat 38, een van de oudste panden in de stad. Het werd gebouwd in de 15de eeuw en er woonden diverse belangrijke families uit de Groninger geschiedenis.
De bibliotheek werd in 2014 omgebouwd tot studieruimte en de meeste boeken verhuisden toen naar de UB, maar er staan er nog genoeg om je te kunnen laven aan de sfeer die opgeroepen wordt door de geur van oude boeken en door de eeuwen heen verworven kennis.
Yasmine is altijd blij als ze college heeft in de Heymanszaal, een plek die ze ‘visueel stimulerend’ noemt. De zaal, die in de oostelijke vleugel van het Academiegebouw te vinden is, stamt uit 1909 en is nog in originele staat. ‘Waar ik vandaan kom, kregen gebouwen geen prioriteit en komen de plafonds naar beneden; daardoor waardeer ik de schoonheid van de Heymanszaal nog meer.’
De zaal is vernoemd naar hoogleraar Gerard Heymans (1857-1930), een pionier in de experimentele psychologie in Nederland en tevens rector magnificus van de RUG. Hier onderwees hij zijn studenten over de inzichten die hij opdeed over de menselijke geest, de verschillende ‘temperamenten’ van de mens, en zelfs telekinese.
Escapisme
Dark academia geeft niks om het praktische Harmoniegebouw en houdt niet van de hypermoderne Bernoulliborg. De focus ligt op plekken als het Academiegebouw en het Boumangebouw – oude, fraaie architectuur die ontworpen is om statig te zijn.
De verheerlijking van het studeren aan de universiteit wordt vaak in verband gebracht met escapisme. ‘Studenten krijgen te horen dat ze onderdeel worden van een eeuwenlange traditie van grote denkers’, zegt De Wildt. ‘Maar de realiteit is vaak heel anders.’
In plaats van onderdeel te worden van een traditie, kregen studenten college via Zoom
Ze krijgen les in saaie collegezalen met tl-balken aan het plafond, weigerachtige projectors en docenten die de computer niet aan de praat krijgen. ‘Dat is de echte universiteit, maar dat is niet wat we willen romantiseren’, legt De Wildt uit.
Dat verklaart ook waarom dark academia zo populair was tijdens de pandemie. Toen konden studenten dat fijne, nostalgische leven dat de generaties voor hen leidden in steden als Heidelberg, Groningen en Oxford niet zelf meemaken. ‘In plaats daarvan kregen ze college via Zoom.’
Dus ontsnapten ze naar het virtuele universiteitsleven en zetten ze plaatjes van oude universiteitsgebouwen op sociale media, of kiekjes van zichzelf in ouderwetse kleren. ‘Dark academia is een erkenning van wat er ontbrak aan een online universiteit: niet het onderwijs, maar de pracht en praal en de status’, zegt De Wildt. ‘Het is een fictieve ontsnapping naar een geromantiseerd idee van een laatmiddeleeuwse, elitaire Europese universiteit.’
Madeline droomt ervan om bibliothecaris te worden. Ze probeerde diverse stijlen uit, maar belandde uiteindelijk bij dark academia vanwege haar liefde voor literatuur en vintage mode. ‘Het obsessieve van dark academia motiveert me’, zegt de Franse student kunst, cultuur en media. Haar favoriete kledingstukken in die stijl zijn een donkerrood vestje en ‘een jurk die ik nog niet in het echt gevonden heb’.
Ze is gefotografeerd op een plek waar twee dingen die dark academia viert – visuele pracht en elite-onderwijs – perfect samenkomen: het Honours College in het torentje van het Academiegebouw. De toren, inmiddels meer dan een eeuw oud, is helemaal in stijl, met zijn wenteltrap, glas-in-loodramen en de slimme studenten die je in elke hoek door dikke boeken ziet bladeren.
Net als Yasmine is ook Madeline dol op het gebouw van de theologiefaculteit. ‘De sfeer daar is nog steeds die van oude boeken op een regenachtige middag’, zegt ze.
Ze staat op de foto in een van de oudste delen van het zes eeuwen oude gebouw, dat vanaf 1754 tot 1998, toen de RUG het aankocht, diende als rechtbank: de smalle tunnel die vanaf de binnentuin naar de achtertuin leidt.
Deze straat was altijd al een van de betere delen van de stad: hier stonden de dure huizen van rijke Groningers. Een blik op nummer 52, het imposante, rond 1300 gebouwde pand waar de filosofiefaculteit huist, laat zien waarom de Oude Boteringestraat beschouwd wordt als een van de best bewaarde plekken in de stad. Madeline, met haar liefde voor boeken en oude kleren, is hier helemaal thuis.
Elite
De verklaring voor het woord ‘donker’ in de naam dark academia wordt vaak gezocht in de voorliefde voor regenachtig herfstweer en donkere kleren die bij de stijl hoort, en de gotische bouwstijl van veel oude universiteiten. Maar er zou nog wel eens een ander duister aspect kunnen zitten aan dark academia: haar exclusiviteit.
De Wildt vat de stijl samen met termen ‘nostalgie, elite, Eurocentrisch’. ‘Het romantiseert een traditie die, als we eerlijk zijn, tot een jaar geleden alleen was weggelegd voor de witte elite in Europa.’
Dit is heel erg een stijl voor witte vrouwen
Voor zijn eigen onderzoek naar het onderwerp keek hij wie de honderd populairste TikTok-video’s met een dark academia-hashtag maakten. ‘We zagen dat het overwegend vrouwen waren. Er waren heel weinig mannen in te zien en maar een handjevol niet-witte mensen. Dus het is om de een of andere redenen heel erg een stijl voor witte vrouwen.’
Over de redenen kan hij alleen maar speculeren. ‘Het zou kunnen dat witte mannen bijvoorbeeld niet het gevoel hebben dat ze heel hard moeten proberen om erbij te horen op de universiteit, omdat ze historisch gezien altijd deel hebben uitgemaakt van die elite.’
Als voorbeeld wijst hij naar de portrettengalerij van emeriti hoogleraren in de Senaatskamer. ‘Als ik naar die gezichten kijk, zie ik in feite mezelf. Dus misschien is er voor mij minder noodzaak om deze stijl online uit te proberen, omdat ik al vertegenwoordigd word.’
Kik en Zsolt, een stelletje, hebben elkaar ontmoet op een manier die ultiem dark academia is: ze botsten in het Academiegebouw tegen elkaar op. ‘Kik droeg toen toevallig dezelfde rok als vandaag en ik droeg een verschrikkelijke donkerblauwe jas die ik sindsdien nooit meer heb gedragen’, weet Zsolt nog.
Dark academia draait voor hem niet alleen om studeren, maar ook om goed gekleed gaan. ‘Mijn modegevoel is sterk beïnvloed door mijn grootouders. Mijn oma strikte altijd de stropdas van mijn opa en daardoor heb ik geleerd om me altijd netjes te kleden. Niet alleen voor mezelf, maar ook voor mijn omgeving.’
Kiks fascinatie met dark academia is niet alleen zichtbaar in haar kleding, maar ook in haar studiekeuze. ‘Ik werkte vroeger in een bibliotheek waar ze oude boeken hadden met anatomische tekeningen erin. Daar was ik door gefascineerd en toen wist ik dat ik biologie wilde studeren.’
In lijn met haar liefde voor die stijl, maakt Kik haar eigen sieraden en leest ze graag poëzie. Ze schrijft zelf ook gedichten, maar niet in een schrift. ‘Op een laptop, helaas, lang zo romantisch niet.’
De twee zijn gefotografeerd in het Boumangebouw, dat in 1899 neergezet werd. Het was oorspronkelijk een farmaceutisch laboratorium en tegenwoordig zit sociologie er, maar ooit woonde hoogleraar plantkunde Petrus de Boer hier, pal naast de Hortus Botanicus waar hij zijn onderzoek deed.
Fotowedstrijd
Ken jij meer plekken op de RUG die helemaal ‘dark academia’ zijn? Stuur uiterlijk 10 december een foto van jouzelf of een ander model op een sfeervolle universiteitslocatie naar ukrant@rug.nl. Vergeet niet om erbij te vermelden waar de foto gemaakt is en wat je zo leuk vindt aan deze plek! De beste foto wordt beloond met een exemplaar van Donna Tartts De verborgen geschiedenis en een waardebon van 50 euro. De mooiste foto’s worden natuurlijk gepubliceerd op UKrant.nl.