Ineens lag hij op de grond, die koude decembernacht in 2021. Bedrijfskundestudent Bas Leenman (24) zag tijdens een gezellige avond met vrienden een stoeprand over het hoofd. ‘Ik struikelde en ben met mijn gezicht op een betonnen muurtje geknald.’

Het gevolg: zijn voorhoofd lag open, zijn neus was verbrijzeld en zijn kaak, jukbeen en beide oogkassen waren gebroken. ‘Ik had een operatie nodig van meer dan acht uur’, vertelt hij.

Door het ongeluk liep Bas flinke studievertraging op. De rest van dat studiejaar wist hij nog maar één vak te halen. ‘Studeren zat er nog niet bepaald in tijdens de tentamenperiode. Vooral met mijn concentratie had ik extra moeite.’ 

Regelingen

De extra studieschuld die hij hierdoor opbouwde, hád hij gecompenseerd kunnen krijgen. Studenten die door bijzondere omstandigheden – ziekte, psychische problemen, maar ook bijvoorbeeld mantelzorg of een bestuursjaar – studievertraging oplopen, kunnen namelijk een beroep doen op twee verschillende regelingen. Maar Bas wist daar niets van. En dus liep hij geld mis. 

Met een gebroken neus kun je prima functioneren

Dat verbaast studentendecaan Jos Karssies niet. Hij behandelt en beoordeelt aanvragen voor die regelingen: voor korte vertragingen is er het Profileringsfonds van de RUG zelf en voor substantiële vertraging veroorzaakt door een ‘medische omstandigheid’ kun je een extra jaar prestatiebeurs krijgen van de DUO. 

Lang niet iedereen is bekend met deze mogelijkheden, is zijn ervaring. ‘Officieel moeten studenten direct bij hun studieadviseur melding maken van vertraging. Dit wordt uitgelegd bij studie-introducties en de Profileringsfondscommmissie neemt dat bij haar beoordeling ook mee. Alleen melden veel studenten het pas later, omdat ze de regeling eerder niet kenden. En ik begrijp ook wel dat niet op je eerste dag alle regelingen uit je hoofd gaat leren.’

Doktersbriefje

Maar waar studenten als Bas daardoor naast een vergoeding grijpen, zijn er anderen die geld opstrijken terwijl ze daar eigenlijk geen recht op hebben. 

Zo hoorde de 22-jarige Michiel – niet zijn echte naam – van iemand dat die gecompenseerd werd door de DUO vanwege een gebroken neus. ‘Terwijl je met een gebroken neus prima kunt functioneren, lijkt me. Blijkbaar is zo’n doktersbriefje heilig.’ 

Om aanspraak te kunnen maken op compensatie, moet het aanvraagformulier van DUO ondertekend worden door een arts of psycholoog die bevestigt dat er tijdens de periode van studievertraging sprake was van een medische omstandigheid. Maar er wordt alleen gevraagd óf en wanneer er sprake was van zo’n omstandigheid. Artsen hoeven geen uitgebreide toelichting te geven. Sterker nog: dat is wettelijk niet eens toegestaan.  

Nu hoopt bedrijfskundestudent Michiel ook een extra jaar prestatiebeurs te krijgen vanwege zijn luie oog, terwijl dat niet de reden was dat hij een half jaar studievertraging opliep. Maar er is melding van gemaakt in zijn medisch dossier in de juiste periode, dus zou zijn arts het formulier in principe gewoon moeten ondertekenen. ‘Nee heb je, ja kun je krijgen.’ 

Grijs gebied

Een Groningse huisarts die de DUO-formulieren regelmatig invult, bevestigt dat er soms sprake is van misbruik. ‘Het is een enorm grijs gebied. Theoretisch moeten we het ondertekenen voor elk medisch klachtje, mits de student ervoor langs is geweest bij een arts’, vertelt hij. 

Theoretisch moeten we het ondertekenen voor elk medisch klachtje

De arts wil niet bij naam genoemd worden, omdat hij niet wil dat zijn patiënten gevolgen ondervinden van zijn uitspraken. 

Wanneer een werknemer van een bedrijf ziek is, kan een bedrijfsarts controleren of er echt wat aan de hand is. Maar als een student aangeeft niet te kunnen studeren, is er niemand die dat toetst, vertelt hij. De studentendecaan heeft immers geen toegang tot het medisch dossier. 

Bovendien is het formulier erg onduidelijk, zegt de huisarts. ‘Het is geen informatieverzoek, maar het is ook geen keuring. Het hangt er een beetje tussenin. Daar wordt misbruik van gemaakt, daar kan je vergif op innemen.’ Het gaat immers om een flinke smak geld: met de huidige basisbeurs kan het bedrag voor een uitwonende student met een volledige aanvullende beurs oplopen tot ruim 9000 euro. 

Geen beoordeling

De huisarts herinnert zich gevallen waarbij hij niets in het dossier zag waarvan hij dacht dat het invloed zou kunnen hebben gehad op de studie. ‘Maar ja, wij beoordelen niet, dat wordt ook niet aan ons gevraagd.’

Sommige huisartsen uit zijn praktijk weigeren daarom maar helemaal het formulier in te vullen. ‘We vinden het allemaal een onzinformulier. Ik doe het zelf wel, want het kost minder werk om het in te vullen dan om uit te gaan leggen waarom ik dat niet doe.’

Een van zijn andere collega’s kijkt wel naar de ernst van de medische omstandigheid, vertelt ze. ‘Ik vul het niet klakkeloos in. Ik ben echt wel kritisch.’ 

Doorvragen

Ook Karssies heeft weleens twijfels, geeft hij toe. Hij probeert tijdens een gesprek met de student een duidelijk verband te leggen tussen de medische omstandigheid en de opgelopen studievertraging. 

Meer onderzoek zou ten koste gaan van de echt ellendige verhalen

‘We vragen goed door en proberen de afweging of we een DUO-aanvraag kunnen ondersteunen zo integer en duidelijk mogelijk te maken’, zegt hij. ‘We gaan dus zeker niet alleen op het ingevulde medische formulier af. Maar ik zou niet weten hoe we kunnen traceren of het verhaal van de student wel of niet klopt.’

Hij gaat in zijn beoordelingen altijd uit van de eerlijkheid van de student. ‘Ik zou het echt heel vervelend vinden als ik ervan uit moet gaan dat iemand mij niet de waarheid vertelt. Dan zou ik bij elk verzoek van de student meer medische stukken moeten opvragen – met diens toestemming. Dat zou ten koste gaan van studenten die echt ellendige verhalen hebben.’ 

Vertrouwen

Als een student een door een medicus ingevuld formulier inlevert, ziet Karssies daarom geen bezwaar om hem of haar te ondersteunen bij de aanvraag. ‘Bij het overgrote deel van de studenten heb ik een helder beeld. We vertrouwen op wat de medicus heeft ingevuld.’

Het proces is ook moeilijk sluitend te krijgen, vreest hij. ‘Wij kunnen er als decanen weinig aan veranderen.’ Er is wel geprobeerd de kwestie aan te kaarten bij DUO, maar zonder resultaat. ‘DUO zegt dat ze het probleem niet zien.’

Michiel heeft zijn verhaal intussen weer doorverteld aan zijn vrienden. ‘Ik hoor van veel mensen dat ze het ook willen proberen. Laten we eerlijk wezen, de langstudeerboete komt er ook aan en de druk om te studeren, te werken én een leuk studentenleven te leiden is hoog. Ik denk dat mensen er gretig gebruik van maken om wat extra geld te krijgen.’

Heb jij studievertraging opgelopen door medische problemen? Zie Profileringsfonds en DUO voor meer informatie.