Elk jaar als hij zijn vakken aan het voorbereiden is loopt sociaal psycholoog Arie Dijkstra vast en moet hij weer hulp inschakelen. Hij is niet dom, hij weet wel het een en ander over computers, maar ‘Blackboard is gewoon te ingewikkeld’, zegt hij.

Het probleem? Hij gebruikt het systeem maar een of twee keer per jaar. Momenteel geeft hij twee vakken, allebei in het eerste blok van het eerste semester. En dus krijgt hij Blackboard – dat bij de RUG onder de naam Nestor gebruikt wordt – nooit goed in de vingers en moet hij telkens opnieuw leren hoe het werkt.

Soms lijkt het tegenstrijdig wat hij moet doen, zegt hij. ‘En Blackboard Collaborate is vaak onstabiel. Elke les vormt weer een probleem en dat kan enorm frustrerend zijn. In alle eerlijkheid: Blackboard biedt veel goede functionaliteiten, maar het lukt niet altijd om die op waarde te schatten. De minpunten en de terugkerende problemen zorgen ervoor dat het systeem soms moeilijk te gebruiken is.’   

Positief oordeel

Zowel docenten als studenten hebben klachten over Blackboard, maar tegelijkertijd valt het algemene oordeel over de elektronische leeromgeving van de RUG over de afgelopen twintig jaar ondanks z’n tekortkomingen toch positief uit. Een peiling in 2019 wees uit dat werknemers vonden dat Blackboard z’n doel goed diende en ‘betrouwbaar’ was, terwijl studenten het systeem positief tot neutraal beoordeelden. 

Blackboard ondersteunde probleemloos zeshonderd online tentamens 

Maar de kritiek dat Blackboard niet erg intuïtief en gebruiksvriendelijk is, weinig overzicht biedt en ook niet goed werkt op mobiel lijkt een stuk belangrijker nu het onderwijs online wordt gegeven. 

‘Het is altijd wachten op het volgende probleem’, zegt Alexandros Athanasios Grampas (21), derdejaarsstudent economics and business economics. ‘Twee van mijn tentamens werden een uur uitgesteld omdat het systeem vastliep. Ik heb gehoord dat sommige studenten zelfs dagenlang moesten wachten door technische problemen.’  

Toen hij als student-assistent anderen moest helpen met practica, ontdekte hij dat Blackboard hem erg beperkte. ‘Ik kon alleen documenten toevoegen als het een pdf of powerpoint was, en zelfs een simpel visueel effect creëren voor een presentatie is ingewikkeld.’

Achterhaald

Student communicatie- en informatiewetenschappen Emma Lennemann (21) is ook tegen de nodige problemen met Blackboard aangelopen sinds ze in september met haar bachelor begon. ‘Het geluid valt telkens uit tijdens colleges. Meestal hoef ik dan alleen maar de pagina te verversen, maar een keer, tijdens een groepspresentatie, werkte dat niet. Ik ververste, probeerde uit en weer in te loggen, maar dat hielp allemaal niks. Ik moest aan de hand van de slides en de volgorde waarin de anderen aan het woord kwamen raden wanneer het mijn beurt was. Niet de makkelijkste manier om een presentatie te geven.’  

Je moet het systeem op zeker moment inruilen, net als een oude auto

Louwarnoud van der Duim, hoofd onderwijsondersteuning bij het Centrum voor Informatie Technologie van de RUG, onderkent de problemen, maar wijst ook op het complete plaatje. ‘In januari heeft Blackboard zonder problemen zeshonderd online tentamens ondersteund in twee weken tijd. In oktober ging het minder goed, maar ook toen waren er bij 97 procent van de tentamens geen problemen.’

‘Blackboard is een goed systeem, maar het is gewoon achterhaald’, zegt Laurent Krook, coördinator e-learning bij de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. ‘Vergelijk het met een oude auto: hij doet nog dienst, maar heeft zo z’n gebreken. Op een zeker moment is het beter hem in te ruilen.’

Dat beaamt Van der Duim: ‘De huidige versie van Blackboard is aan het einde van zijn levensduur gekomen.’ 

Dus is het maar goed dat er inderdaad iets nieuws aan zit te komen. 

Aanbesteding

Op 28 januari zette de RUG een Europese aanbesteding uit voor een nieuwe elektronische leeromgeving. ‘Blackboard hebben we al twintig jaar en dit soort systemen moet je na een aantal jaar opnieuw opbouwen in plaats van ze te blijven updaten’, zegt projectmanager Michiel van Geloven, die de universiteit door het proces gaat leiden. ‘Blackboard is al met al een betrouwbaar systeem, maar het is goed om eens in de zoveel tijd iets te veranderen.’ 

Blackboard was het meest gebruikte systeem bij Nederlandse universiteiten en hogescholen, maar een aantal heeft het inmiddels al vervangen. Delft koos in 2017 voor Brightspace, waarna de Radboud Universiteit in Nijmegen, de Hogeschool van Amsterdam en Avans in Den Bosch volgden in 2018. Leiden sloot in 2020 aan. Het programma roemt zijn intuïtieve, mobile-first ontwerp en de betere mogelijkheden om de voortgang van studenten te analyseren. 

Brightspace

Jos in den Bosch was bij de Radboud Universiteit als projectmanager verantwoordelijk voor het kiezen van een nieuw systeem. ‘In Nijmegen kregen we ook veel klachten over Blackboard, vooral over hoe ingewikkeld en weinig interactief het was’, zegt hij. 

Op zijn lijstje met kandidaten stonden Brightspace, Canvas en een nieuwere versie van Blackboard. ‘Nadat we ze getest hadden, hebben we gekozen voor Brightspace. Vooral omdat het heel gebruiksvriendelijk en intuïtief was, maar het was ook goedkoper dan Canvas.’

Niemand wenst ooit dat ze terug konden naar Blackboard

Twee jaar na de invoering lijken de gebruikers in Nijmegen tevreden met de keuze van de universiteit. ‘Er zijn natuurlijk altijd wel klachten; het perfecte product bestaat niet. Maar niemand wenst ooit dat ze terug konden naar Blackboard’, zegt hij. 

Hoewel studenten en docenten weinig problemen ervaarden, waren er wel wat administratieve dingetjes. ‘Brightspace is wat ingewikkelder en biedt minder mogelijkheden om het systeem aan te passen’, stelt In den Bosch. Maar dat is niet iets waar de gebruikers dagelijks tegenaan lopen. 

Canvas

De Universiteit van Amsterdam (UvA) veranderde in 2018 ook van systeem. Het werd Canvas, dat ook adverteert met woorden als ‘mobile-friendly’ en ‘toegankelijk’, en zijn ‘uitgebreide tools voor communicatie en eindeloze hoeveelheid gegevens en inzichten’ aanprijst. 

De UvA koos Canvas omdat het intuïtief en makkelijk te gebruiken is, vertelde toenmalig ICT-directeur Bert Voorbraak in een interview met universiteitskrant Folia. ‘Gebruiksgemak was het belangrijkste en het geld was echt de sluitpost.’ 

Het projectteam van de RUG heeft een lijst met eisen opgesteld voor de nieuwe leeromgeving, na eerst de wensen van de verschillende faculteiten geïnventariseerd te hebben. Gebruikers willen de tools die ze in het huidige systeem hebben behouden en die eventueel aanvullen met nieuwe. Ze vragen ook om meer flexibiliteit, gebruiksvriendelijkheid en interactiviteit. ‘Als je kijkt hoe complex de eisen zijn, zijn er niet veel mogelijke kandidaten’, zegt Van Geloven. ‘Het wordt waarschijnlijk een race tussen Brightspace en Canvas of een nieuwere versie van Blackboard.’

Gecontroleerd traject

Van Geloven begrijpt dat veel gebruikers van Blackboard niet zitten te wachten op zo’n grote verandering. Niet nu docenten enorm overwerkt zijn door het online lesgeven en veel anderen nog met problemen zitten die veroorzaakt zijn door dat andere softwaresysteem waarop de universiteit recent is overgestapt: AFAS.  

Er zijn niet veel kandidaten die aan de eisen voldoen

Maar, belooft Van Geloven, het proces zal niet overhaast worden. ‘Dit wordt een lang en gecontroleerd traject. Zodra we de voorstellen van de kandidaten binnen hebben in maart, gaan we eerst een intensieve beoordelingsfase in van zes weken, waarbij elk systeem getest wordt.’  

Als er eenmaal een winnaar is – de RUG verwacht half juni een besluit te nemen – duurt het nog een heel academisch jaar voor het systeem geïmplementeerd is. ‘We werken tot kerst 2021 aan de basic setup van het nieuwe systeem en aan de integratie met Progress, het informatiesysteem voor studenten’, legt Van Geloven uit. ‘In januari 2022 voeren we het dan in bij een paar faculteiten en zo zetten we steeds een stapje tot de hele universiteit het gebruikt.’

Als alles volgens plan verloopt, zwaait de RUG de huidige versie van Blackboard dan in september 2022 definitief uit. 

Alexandros kan in elk geval niet wachten tot het zover is. ‘Ik weet zeker dat er betere en modernere systemen bestaan. Het zou fijn zijn om iets te zien veranderen.’ Van der Duim hoopt ondertussen gewoon dat het nieuwe systeem net zo betrouwbaar zal zijn als het oude. ‘Het wordt lastig om Blackboard te vervangen door een systeem waar mensen net zo tevreden over zijn.’

Engels