Boekbinder van de RUG stopt
Wie maakt straks je promotiebul?
Door Lotte Kruijer
By Lotte Kruijer
Lotte Kruijer
Een gigantische snijmachine van groengeschilderd gietijzer staat gebroederlijk naast een apparaat waar zware klossen garen op zijn bevestigd. Stellingkasten langs de muren zijn gevuld met bijna ieder denkbaar soort papier. Andere vakkenkasten lijken zelf geknutseld van oude pallets en zijn gevuld met gekleurd karton, of rollen leer.
Daar tussenin? Schraagtafels met oude planken eroverheen. Een klein ladekastje. Een formica tafel die elders als vintage zou worden verkocht. Op een tafel liggen hoge stapels promotiebullen van de RUG te wachten tot ze netjes worden verpakt in de daarvoor bestemde mappen. En boeken! Ieder vrij oppervlak lijkt bedekt met boeken.
De boekbinderij van Berend Erends op nummer 42 in de Pelsterstraat is de definitie van ‘georganiseerde chaos’. Een buitenstaander zou er volkomen verdwalen, maar Erends weet feilloos waar hij wat kan vinden. Niet voor niets. Dit is zíjn domein.
Maar sinds enkele weken is er iets veranderd. Op de machines voor het raam hangen A4’tjes met ‘te koop’ erop. En na meer dan een halve eeuw zal de RUG op zoek moeten naar iemand anders om oude tijdschriften in te binden en de bullen te maken: na 55 jaar houdt de boekbinder er definitief mee op.
Paplepel
Hij weet nog goed hoe hij als klein ventje van elf rondliep in de binderij. Zijn vader had het bedrijf, dat al meer dan honderd jaar bestaat, in 1970 overgenomen. Hij was er elke dag te vinden en leerde elke dag wat bij. ‘Het is mij met de paplepel ingegoten’, vertelt hij. ‘Dus toen het tijd was om het bedrijf in 1991 over te nemen, stapte ik in een gespreid bedje. Daar heb ik veel profijt van gehad.’
Vroeger waren we met vier man, nu doe ik het alleen
De inmiddels 66-jarige Erends – zwarte bril, grijs haar en een vriendelijk gezicht – werkt voor zowel particulieren als vaste klanten. De RUG is in die laatste categorie een van de grootste, mede dankzij de bullen die iedere promovendus krijgt uitgereikt. Hij bindt ze in batches van zestig exemplaren, vroeger zelfs van honderd. ‘Maar toen waren we met vier man. Nu doe ik het alleen.’
Het een hele klus: eerst worden de materialen gesneden en worden voor- en achterkant verbonden. Dan legt hij het aan de kant zodat het kan drogen. ‘Vervolgens lijm ik de kaften en maak ik de gaatjes waar de lintjes doorheen komen. Dat wordt dan weer een hele dag te drogen gelegd’, vertelt hij.
Daarnaast bond Erends ook altijd de papieren tijdschriften van de RUG tot samenhangende ‘leggers’ en kwam hij in actie voor bijzondere uitgaven of restauraties. ‘Meestal ben ik in de ochtend bezig met de projecten van de RUG en in de middag met andere taken voor particulieren of musea, zoals het Rijksmuseum.’
Digitalisering
Maar hoewel Erends nog altijd een bloeiend bedrijf heeft, is het werk in de loop der jaren wel minder geworden. Digitalisering is daar debet aan. Tijdschriften zijn nu nauwelijks nog op papier te vinden. Leeszalen werden computerzalen en er waren minder boeken nodig. ‘Langzamerhand begonnen er gaten te vallen.’
Ook andere klanten verdwenen. ‘Een enkele keer komt er een jongeling van veertig binnen die wat oude familieboeken wil laten binden. Maar dan nog, alleen op particulieren red ik het niet.’
Een enkele keer komt er een jongeling van veertig binnen
En waar hij ooit met wel negen man aan het werk was, moest Erends steeds meer werknemers ontslaan. In 2012 zelfs zijn eigen zoon. ‘Pittig, maar de enige manier om het bedrijf te laten overleven’, vertelt hij.
Nu heeft hij een paar uur in de week hulp, maar de rest doet hij alleen. ‘Dat is toch heel anders. Maar het werk wordt er niet minder leuk van. De passie is altijd gebleven.’
Vooral het herbinden van boeken is speciaal. ‘Je gaat aan de slag om iets dat gebroken is weer heel te maken, dat vind ik er zo mooi aan. Kijk hier nou eens naar’, zegt Erends, terwijl hij naar een hoge stapel boeken wijst. Ze zijn duidelijk oud. De titels staan er in gouden letters op gedrukt. ‘Dat ziet er toch prachtig uit?’
Kwaliteit voorop
Boeken hebben voor veel mensen toch emotionele waarde en dat is dan ook nog altijd de belangrijkste reden dat ze bij hem aankloppen, bijvoorbeeld met oude bijbels. ‘Daar ga je natuurlijk met respect mee om. Daar wil je iets moois van maken.’
Ik heb al meerdere klanten moeten teleurstellen
Bij grote klanten zoals de RUG of een museum is dat minder persoonlijk. Maar ongeacht de klus, kwaliteit staat altijd voorop. ‘Dat was al zo vanaf dag één en dat is altijd zo gebleven’, zegt Erends.
En nu, na 55 jaar binden, zet Erends er dan een punt achter. ‘Ik heb er jaren met plezier gewerkt, maar genoeg is genoeg’, zegt hij. Voor zijn vader, de voormalige eigenaar, was het even slikken. ‘Hij zei: je kan toch ook twee dagen blijven werken? Hij heeft er nog meer moeite mee dan ik’, zegt Erends lachend. ‘Inmiddels snapt hij dat het goed is zo.’
De kleine contactmomentjes door de dag heen zal hij desondanks gaan missen. Buren die elke dag even naar hem zwaaien of op het raam tikken om gedag te zeggen. ‘Mijn kleinkinderen fietsen hier regelmatig met vriendjes langs die dan mijn uithangbord zien hangen. “Hé! Moet je eens kijken, dezelfde achternaam”, roepen ze dan. “Ja, dat is m’n opa!”’ Erends lacht. ‘Prachtig, toch?’
Druk
Rustig afbouwen zit er niet in. Nu bekend is dat hij ermee gaat stoppen, is het namelijk drukker dan ooit. ‘Ik heb al meerdere klanten moeten teleurstellen. Anders krijg ik het echt niet af voor september.’
En ondertussen moet de RUG op zoek naar een andere binder. Dat zal niet gemakkelijk zijn, denkt Erends. ‘Er zitten wel hobbyisten in de buurt, maar het wordt steeds lastiger om boekbinders te vinden die echte kwaliteit garanderen.’
Het volle pand begint steeds leger te worden. Verschillende machines zijn al verkocht of aan musea gedoneerd. Op de deur hangt een briefje dat het binnenkort gedaan is. Maar Erends kijkt tevreden terug op zijn carrière in de Pelsterstraat. ‘Werken deed ik altijd met volle plezier. Maar nu is het klaar. Ik ben er zo ingerold, en rol er ook zo weer uit.’