Beter luisteren, sneller reageren
Hoe improv je
helpt studerenlesgeven
Door Joana Abreu Morais
By Joana Abreu Morais
Joana Abreu Morais
Om kwart over acht ’s avonds is er geen stoel meer vrij bij Brouwerij Martinus. Mensen zijn aan het kletsen, een drankje in hun hand, de voorpret is merkbaar. Dan stappen vier mensen het kleine podium op. ‘We willen suggesties voor iets geks dat je de afgelopen week hebt gehoord’, vraagt Ole Gmelin aan het publiek.
‘Ik wist niet zeker of ik het had moeten vragen’, oppert iemand. Tim Leegte reageert meteen. ‘Ja, ze is single. Ze heeft het uitgemaakt, maar dat wil niet zeggen dat jij met haar mag daten!’ En zo worden de willekeurige suggesties van de aanwezigen in een oogwenk omgetoverd tot een komische scène over liefde en jaloezie.
Dit is Stranger Things Have Happened, een comedygroep die al vijftien jaar toonaangevend is in Groningse improv-kringen. Elke maandag leiden vier wisselende acteurs de wekelijkse, gratis toegankelijke improv jam bij de brouwerij. Vandaag zijn dat, naast Gmelin en Leegte, Jenifer Yáñez Villahermosa en Tim Kreutz.
In de loop van de avond speelt de groep een reeks improvisatiespelletjes die gebaseerd zijn op voorstellen uit het publiek. Zij noemen een voorwerp, een locatie, emotie of relatie en dat vormt dan het uitgangspunt voor een scène. Het ene moment proberen de acteurs een paspoort te krijgen voor hun walvis, het volgende wonen ze in de tas van Mary Poppins.
Waardevolle vaardigheden
Het lijkt in eerste instantie alleen maar het recept voor een leuke avond, voor zowel het publiek als de acteurs. Maar dankzij improv heeft Gmelin waardevolle vaardigheden opgedaan die hij gebruikt in zijn werk als psychologiedocent aan de RUG, vertelt hij. ‘Ik ben gaan beseffen dat ik niet altijd de uitkomst van situaties kan bepalen, en nu voel ik minder druk om de leiding te nemen.’
Je leert om je niet ongemakkelijk te voelen bij stiltes
Voor een publiek staan lijkt heel erg op voor de klas staan, legt hij uit. ‘Je leert om je niet ongemakkelijk te voelen bij stiltes. En als je lesgeeft, help je studenten om actief mee te doen als je oogcontact maakt en wacht tot er iets gebeurt.’
De eerste keer dat hij de groep zag optreden, kan hij zich nog goed herinneren. Dat was veertien jaar geleden tijdens de KEI-week. Hij was net vanuit Duitsland naar Groningen verhuisd om aan zijn studie te beginnen. ‘Het was alsof er voor mijn ogen iets magisch gebeurde. De acteurs verzonnen moeiteloos een nieuwe wereld’, zegt hij. ‘Toen wist ik: op een dag sta ik daar ook op het podium.’
Perfectionisme
RUG-studenten en -medewerkers hebben altijd al de kern gevormd van Stranger Things, dat in 2009 werd opgericht voor toenmalig RUG-docent Engels Cees Krottje, student Tom Wilcox en promovendus Kees de Vries. En ze hebben ontdekt dat als je snel moet nadenken, je moet aanpassen aan onverwachte gebeurtenissen en als team samenwerkt – en dat allemaal in het Engels – je beter leert communiceren, en meer ontspannen bent in uitdagende situaties.
Yáñez Villahermosa was bijvoorbeeld bijna gestopt met haar studie, tot ze dankzij improv leerde om haar perfectionisme los te laten. Ze studeerde aan het conservatorium in haar vaderland Spanje, maar het voelde alsof er iets ontbrak: ‘Ik was er enorm op gefocust om perfect piano te spelen en ik voelde me gevangen op een plek waar weinig ruimte voor creativiteit was.’
Om haar zinnen te verzetten en uit haar comfortzone te stappen, meldde ze zich aan voor een intensieve improvcursus. Het veranderde haar leven. ‘Ik sprak in mijn hoofd altijd heel negatief tegen mezelf. Dankzij improv heb ik geleerd om onverwachte uitkomsten te accepteren en er op een positieve manier mee om te gaan. En om aardig voor mezelf te zijn als dingen niet gaan zoals gepland.’
Improvisatiespellen
Sindsdien, vertelt ze, ‘is alles wat ik in mijn carrière gedaan heb gevormd door wat ik bij improv geleerd en meegemaakt heb.’ Ze kwam in 2013 naar Nederland om haar studie af te ronden en meldde zich in 2015 bij Stranger Things als pianist en acteur. Nu is ze bezig met promotieonderzoek naar hoe improvisatietechnieken in het hoger onderwijs gebruikt kunnen worden om de communicatieve vaardigheden, creativiteit en het uitdrukkingsvermogen van mensen te verbeteren.
Dankzij improvisatiespellen kunnen zowel studenten als docenten ontdekken hoe ze communiceren, hoe ze luisteren en hoe ze andermans ideeën ontvangen’, legt ze uit. Dat is bijvoorbeeld nuttig voor groepsprojecten.
Improv hielp me aardig voor mezelf te zijn als dingen niet gaan zoals gepland
‘Associatiebal’, een spel waarbij je een bal naar iemand gooit terwijl je een woord roept, waarbij die ander snel een woord moet roepen dat daarbij past, zegt iets over jou als persoon. De een kan snel nadenken, de ander denkt te ver door, aarzelt of weet zelfs helemaal niets te verzinnen. ‘Lukt het je om je ideeën te uiten, of probeer je gewoon begrepen te worden?’ Deze oefening leert je om mentale blokkades te doorbreken en spontaan te zijn.
Andere oefeningen draaien om actief luisteren. ‘Luisteren is niet uitdrukkingsloos naar de ander staren tot het jouw beurt is om iets te zeggen’, zegt Gmelin. ‘Het betekent dat als jij klaar bent, ik actief probeer om aan te sluiten bij wat jij zei.’
Improv helpt je ook om expressiever te zijn en meer uitstraling te hebben op het podium. ‘Als muzikanten zijn we erg druk met de juiste noten spelen en zo mooi mogelijk klinken. Maar we vergeten dat er ook een lijf vast zit aan de handen die het instrument bespelen’, zegt Yáñez Villahermosa.
Workshops
Omdat anderen ook baat kunnen hebben bij improvisatietechnieken, biedt Stranger Things workshops en cursussen aan. Scheikundepromovendus Gábor Érsek heeft dankzij improv beter leren luisteren in het dagelijks leven, vertelt hij. ‘Om te kunnen reageren op situaties moet ik opletten wat er gezegd wordt. Dus luister ik nu aandachtiger.’
Om te kunnen reageren op situaties moet ik opletten wat er gezegd wordt
Maar het belangrijkste wat mensen overwinnen op het podium, is de angst dat ze dingen verpesten. ‘Als je het niet goed genoeg doet, gebeurt er echt niets vreselijks’, zegt Judy, die filosofie en pedagogie studeert. Zij volgt nu de cursus voor gevorderden.
‘In het begin ben ik altijd nerveus, maar als je eenmaal bezig bent, is het gewoon enorm leuk’, zegt promovenda microbiologie Rabia Sensevdi. Ze volgde afgelopen september de cursus voor beginners. ‘Daardoor heb ik geleerd dat het oké is om te falen en om op anderen te leunen.’
Improv is een veilige plek om uit te zoeken wie je bent en om te experimenteren met je gedrag, je manier van communiceren en van bewegen, legt Yáñez Villahermosa uit. ‘Als je de hele tijd denkt dat je verkeerd bezig bent, ga je nooit die stap naar voren durven zetten.’
Meer informatie over de workshops en cusussen en de volgende shows van Stranger Things vind je op hun website. Je kunt je ook aanmelden voor een beginnerscursus bij de USVA.