Ongeveer een jaar geleden overleed de moeder van Kocku von Stuckrad. Ze was al oud, dus het kwam niet als een verrassing. Wat wél verrassend was: de twee klokken in haar huis bleven precies op de minuut van haar overlijden stilstaan. 

Wat zou zoiets kunnen betekenen? Von Stuckrad weet het niet goed. De hoogleraar, die gespecialiseerd is in spiritualiteit, new age en andere ‘moderne religies’, is vóór alles een academicus. ‘Maar toch’, zegt hij: ‘Je kunt niet ontkennen dat deze dingen gebeuren.’  

Stigma

Veel mensen hebben wel een ervaring gehad die ze niet konden verklaren. Ze vertellen over wilde dieren die naar hen toekwamen op de dag dat een geliefde begraven werd, en over een overledene die verscheen aan familie of vrienden. Ze kregen tekens van het universum of een hogere macht dat ze iets wel of juist niet moesten doen.

Dit soort dingen overkomt wetenschappers en studenten net zo goed als de rest van de wereld. Maar als je toegeeft dat je gelooft dat ze mogelijk zijn, word je nog steeds raar aangekeken: er rust een stigma op, zegt Von Stuckrad. 

Psychologen gooien het op toeval, de neiging van mensen om verbanden te zien die er niet zijn, of het brein dat een trucje met je uithaalt. Maar dat verandert niets aan het feit dat zulke gebeurtenissen niet alleen een diepe indruk achterlaten op mensen, maar ook reële gevolgen hebben. 

Gecrashte laptop

Neem Mali, die Engelse taal- en letterkunde studeert aan de RUG. Toen ze nog op de middelbare school zat, ging ze bij haar oma in Rusland wonen. Ze had een jaar zullen blijven, maar keerde na vier maanden alweer terug naar haar moeder in Duitsland. Eenmaal thuis stond ze in dubio. Zou ze toch weer naar haar oma gaan? ‘Het waren maanden vol twijfels, verwarring en onrust. Ik bleef maar van gedachten veranderen.’

Uiteindelijk besloot ze weer naar Rusland te gaan. Ze ging er met haar moeder voor zitten om tickets naar Moskou te boeken. ‘En toen crashte mijn laptop.’ 

Ze probeerde het telkens opnieuw, maar elke keer hield de computer ermee op net als ze op het punt stond de aankoop te voltooien. ‘Dus ik kijk mijn moeder aan en ik heb zoiets van: misschien is het een teken. Misschien moet ik niet teruggaan.’  

Ik kijk mijn moeder aan en ik heb zoiets van: misschien moet ik niet teruggaan

Mali bleef inderdaad in Duitsland, en maakte kort daarop vrienden die haar leven in positieve zin veranderd hebben, vertelt ze. 

Het heeft haar kijk op het leven en op spiritualiteit veranderd. Mali let nu op ‘engelengetallen’, met cijfers die meerdere keren voorkomen of in een voorspelbare volgorde staan, zoals 1111, 5656 of 321. Die kunnen geïnterpreteerd worden als een teken dat ze zich op het juiste pad bevindt. Ook leest ze tarotkaarten. ‘Ik geloof dat er een hogere macht is die ons stuurt en die zich kenbaar maakt in kleine tekens die me in het alledaagse leven opvallen.’ 

Dromen

Student kunstmatige intelligentie Kikis had een ander soort ervaring met het bovennatuurlijke. Voor hem is het verhaal over zijn overgrootmoeder heel belangrijk. ‘Nadat ze was overleden, begonnen al mijn familieleden haar in hun dromen te zien. Ze vroeg hen om bepaalde dingen te doen in en om het huis’, vertelt hij. Het ging dan om dingen die ze altijd deden toen zij nog leefde, zoals water halen uit de nabijgelegen put. Pas later realiseerde de familie zich dat ze tijdens de nachtelijke bezoekjes dezelfde taken hadden gekregen. 

Iets vergelijkbaars gebeurde er toen Kikis’ opa stierf aan corona. ‘Nu ziet iedereen mijn opa en zijn moeder samen in hun dromen en dan vragen ze om dingen te doen.’ Kikis zelf heeft wel zijn opa gezien, maar niet zijn overgrootmoeder. 

En hoewel hij er niet van overtuigd is dat er iets bovennatuurlijks is aan deze gedeelde dromen, ziet hij er wel iets moois in. ‘Ik vind het geweldig, want het is volgens mij de manier waarop mijn familie omgaat met de dood en met trauma’s in het algemeen.’  

Spiritualiteit

Volgens Von Stuckrad wordt er in academische kringen ook nagedacht over dit soort fenomenen. ‘Het is normaal om vragen te stellen over zogenaamde natuurkrachten en al die onzichtbare dingen die wel impact hebben, maar die we nog niet echt begrijpen’, stelt hij. ‘Dan heb je het bijvoorbeeld over geesten, maar ook over hoe ons onderbewustzijn werkt en of ons brein gedachten tot leven kan brengen.’ 

Dit is volgens mij de manier waarop mijn familie omgaat met de dood en met trauma’s

Hij ziet daarnaast dat de interesse van mensen langzaam verschuift van strakker ingekaderde praktijken, zoals een georganiseerde religie, naar een wat speelsere beleving van spiritualiteit. ‘Mensen halen hier en daar dingen vandaan die bij hun eigen doelen en interesses aansluiten’, zegt hij. ‘Ze vragen zich af: wat is voor mij de beste manier om met het hogere in contact te komen en mijn leven te doorgronden?’ 

Dat wordt versterkt door het internet: zo ontdekken ze dat er gelijkgestemden zijn. ‘Dit zijn geen eenlingen; ze maken deel uit van een gemeenschap.’  

Aanwezigheid

Student international relations Amir weet daar alles van: al zijn voormalige huisgenoten waren geïnteresseerd in het paranormale. Een van hen was een moderne heks, een ander hield zich bezig met alchemie en dan was er nog het new age-medium dat ‘constant probeerde om wezens aan gene zijde op te roepen’, vertelt hij. ‘Op een gegeven moment claimde hij dat hij daar ook in was geslaagd.’ 

Amir is daar niet zo zeker van. Maar hij voelde wel ‘constant een vage aanwezigheid’ in het huis, zegt hij. ‘Vaak bleef ik opeens stokstil staan als ik door het huis liep, omdat ik een kracht voelde alsof er iemand in de ruimte was.’ 

En er was ook altijd iets net buiten zijn zichtveld. ‘Dat je weet dat er iets is.’ Hij hoopt dat deze aanwezigheid niet sinister was, zoals zijn huisgenoot zei. ‘Als hij, weet ik veel, een soort duistere geest heeft binnengehaald die zich voedt met mijn dromen, dan ga ik toch wel een beetje over de zeik zijn.’  

Desondanks gelooft hij niet in bovennatuurlijke zaken, zegt hij. ‘Ik zie het zo: er bestaat niet zoiets als het paranormale. Er zijn alleen maar normale dingen die we gewoon nog niet begrijpen. En wat mij betreft kunnen geesten daar ook best onder vallen.’ 

Pianospel

Emma, die Europese talen en culturen studeert, heeft geen idee wat ze moet denken van het vreemde voorval dat zij meemaakte. ‘Ik weet niet of ik in geesten geloof, maar ik heb geen andere verklaring kunnen bedenken.’

Ik voelde een kracht, alsof er iemand in de ruimte was

Ze kan zich nog precies herinneren wat er gebeurde, die donkere decemberavond dat ze helemaal alleen thuis was. Ze zat toen in het laatste jaar van de middelbare school. Opeens hoorde ze vrolijke klassieke muziek. ‘Dat was onze piano op de begane grond. Ik schrok me kapot.’ 

Ze riep haar hondje bij zich, maar ging niet naar beneden om uit te zoeken waar dat mysterieuze muziekje vandaan kwam. ‘In horrorfilms gaan ze altijd kijken, en dat loopt nooit goed af. Bovendien, een moordenaar zou niet op de piano gespeeld hebben.’ 

Dus wat was hier aan de hand? Emma denkt er nog altijd over na. Ze weet dat de buren een piano hebben en eerst dacht ze dat ze die hoorde spelen, maar later besefte ze dat hun huis te ver weg was en dat ze dan nooit zulke duidelijke klanken had gehoord.

Synchroniciteit

Von Stuckrad heeft ook geen sluitende verklaring voor waarom de klokken in het huis van zijn moeder ermee ophielden. Het zou een voorbeeld kunnen zijn van synchroniciteit, zegt hij. ‘Dan is er sprake van gebeurtenissen die niets met elkaar te maken lijken te hebben, maar die wel een symbolisch verband hebben.’  

Een vergelijkbaar idee vind je in de kwantummechanica, legt hij uit. ‘Daarbij is er geen sprake van causaliteit. Als je een kwantumstaat hebt, gebeurt er tegelijkertijd iets hier en misschien wel 20.000 lichtjaar verderop.’ 

Zulke synchroniciteiten laten zich lastig ophelderen. ‘We weten niet wat een bepaald voorval veroorzaakt, en veel mensen zijn hun hele leven bezig om er een theorie voor te vinden.’ 

Het is belangrijk dat we onze horizon verbreden, vindt de hoogleraar. ‘Sommige mensen vinden het ook onwetenschappelijk om dit soort ervaringen níet serieus te nemen. Want wetenschap draait uiteindelijk immers om de menselijke nieuwsgierigheid, om het willen vinden van een verklaring voor wat er gebeurt in de wereld.’