Intimidatie om online stereotypes
‘Art hoes’ en gekke wijven
Door Veronika Bajnokova
By Veronika Bajnokova
Veronika Bajnokova
De 19-jarige Camila draagt opvallende eyeliner, een bril met dikke randen en donkere kleding. Niet echt opmerkelijk, ware het niet dat haar looks overeenkomsten vertonen met een stijl die op sociale media art hoe (kunsthoer) genoemd wordt – denk aan meiden met een kleurrijke, alternatieve stijl, Dr. Martens en een Kånken-rugtas. ‘Als ik nieuwe mensen ontmoet, zeggen ze dat ik zeker zo’n art hoe ben en vragen ze me of ik TikTok-dansjes doe.’
Ze wordt ook vaak vergeleken met e-girls – kort voor electronic girl, een meisje dat alleen online bestaat. De term wordt vaak neerbuigend gebruikt voor vrouwen die online de aandacht van mannen zouden proberen te trekken. Hoewel haar Instagrampagina bestaat uit foto’s gemaakt in kunstmusea en selfies waarin ze volledig gekleed is, kreeg ze op basis van haar uiterlijk zoveel ongepaste berichten, dat ze haar profiel privé moest maken.
Dat is op zichzelf al erg genoeg, maar Camila, die marketingmanagement studeert, merkt dat ze ook in het echte leven door mannen lastiggevallen wordt vanwege dit soort online trends.
‘Ik was eens aan het appen met een jongen die dezelfde stijl had als ik’, vertelt ze. ‘Hij leek oprecht in me geïnteresseerd.’ Maar toen ze na een wandeling door het park op een bankje gingen zitten, legde hij meteen zijn hand op haar dij en schoof die naar boven. Ze hield hem tegen. ‘Ik zei dat ik me er ongemakkelijk bij voelde. Toen zei hij: “Ik dacht dat je wel hitsig was”’, vertelt Camila. ‘Hij werd heel boos op me en zei dat ik het niet kon maken om me op deze manier te presenteren op Instagram, om me op deze manier te kleden, om hem vervolgens af te wijzen.’
Generalisatie
Camila snapte maar niet wat er dan zo ‘hitsig’ overkwam aan haar. En zij is niet de enige die zoiets heeft meegemaakt. Neem Marta, een rechtenstudent uit Kroatië. Kunst is altijd al belangrijk voor haar geweest, ze speelt piano en zingt graag. Ook draagt ze rokjes met kniekousen. ‘En dus werd ik een art hoe genoemd.’
Als ik nieuwe mensen ontmoet, vragen ze me of ik TikTok-dansjes doe
Die uitdrukking komt uit 2015. Kunstenaars van kleur richtten het ‘Art Hoe Collective’ op met als doel de commercialisering van de kunst aan de kaak te stellen en tegelijk de neerbuigende term ‘hoe’ (slet of hoer) terug te pakken. Art hoe werd een modewoord, maar toen het oorspronkelijke collectief werd opgeheven, ging de boodschap verloren.
Marta raakte tijdens een tentamenbespreking aan de praat met een medestudent en was van plan met hem op date te gaan. Tot ze zijn Instagramprofiel bekeek en in zijn bio zag staan: ‘Art hoe enthusiast.’
Het herinnerde haar aan alle jongens die haar zo noemden op de middelbare school. ‘Jezus, niet dit weer, dacht ik. Hier heb ik geen zin in. Het is dehumaniserend. Alles wordt gegeneraliseerd en iedereen wordt in een hokje gestopt.’
Te weinig moderatie
Platforms als Instagram, Snapchat en TikTok ‘verbreiden en versterken’ onacceptabel gedrag zowel online als offline, en dikken het verder aan, beaamt RUG-mediaspecialist Marianne Franklin. ‘Iemand uploadt z’n eigen slechte gedrag online en downloadt dat van een ander.’
Maar dat is niet echt nieuw, zegt ze. Franklin deed haar PhD-onderzoek naar gender en technologie in de jaren negentig en gelooft dat dit ‘een oeroude vorm van seksuele intimidatie in een nieuw jasje’ is. ‘Zulk gedrag bestaat nog steeds. Vrouwen die zich in de jaren 90 alternatief kleedden, kregen op straat met geweld te maken. Daar had je geen sociale media voor nodig.’
Het grote probleem met sociale media, zegt ze, is dat de content te weinig gemodereerd wordt. De omvang en snelheid waarmee online intimidatie zich verspreidt en doorsijpelt in de offline wereld, is gewoon niet bij te houden.
Geestesziekten
Marta denkt dat het feit dat we altijd een telefoon met internet bij de hand hebben, veel invloed heeft op hoe we met anderen omgaan. ‘We krijgen veel meer mee wat mensen meemaken en denken. Daardoor denken mensen dat ze je kennen, omdat je lijkt op iemand die ze online hebben gezien.’
Iemand uploadt z’n eigen slechte gedrag en downloadt dat van een ander
Ze heeft ook gemerkt dat de fetisjisering van geestesziekte op platforms als Instagram, TikTok of X (voorheen Twitter) – het onderwerp van recent onderzoek – consequenties heeft in het echte leven. Als tiener maakte ze een mentale crisis door en moest ze een tijdje antidepressiva slikken. Ze vertelde er een vriend over, iemand waar ze ‘behoorlijk close’ mee was. Maar hij grijnsde en zei: ‘Ik hou van gekke wijven.’
Marta voelde zich onprettig bij die opmerking, vond het respectloos. Maar vanwege haar ervaringen met andere mannen durfde ze er niets over te zeggen. ‘Ik was bij hem thuis en ik was bang dat hij me iets zou aandoen.’
De schuld voor zulke beledigende stereotypes over vrouwen met mentale problemen, zegt ze, ligt bij de sociale media. ‘Mannen komen naar me toe en zeggen: “Jij hebt vast een vadercomplex.” Nou, ik heb een uitstekende relatie met mijn vader.’
Latina’s
‘Mannen vinden het geen enkel probleem om dingen te zeggen die ze beter voor zich kunnen houden’, zegt de 22-jarige Isabella uit Brazilië. Ze wordt daar zelf constant mee geconfronteerd. Dat komt door influencers als Andrew Tate, denkt ze, die viral ging met zijn misogyne opmerkingen over vrouwen. ‘Door de seksualisering in de media denken mannen dat hun gedrag oké is.’
Ze heeft het helemaal gehad met de stereotypes over geile Latina’s die ze telkens tegenkomt op sociale media. ‘Als je op Instagram naar ‘Brazilians’ zoekt, krijg je dezelfde video’s te zien die je ook op PornHub tegenkomt. Sociale media hebben gewoon toegang gegeven tot alles wat op PornHub stond en het trendy gemaakt.
Alsof we elk moment Jan en alleman kunnen gaan neuken
Isabella kwam twee jaar geleden naar Nederland om rechten te studeren en is het zat dat Nederlandse jongens tegen haar zeggen dat ze ‘alleen tongen met Braziliaanse meiden’. ‘Soms vertellen mijn vriendinnen en ik niet eens waar we vandaan komen, want zodra jongens weten dat we Braziliaans zijn, zie je dat hun ogen gaan glinsteren en dan worden ze onfatsoenlijk.’
Afgelopen Koningsnacht was Isabella met vriendinnen aan het dansen bij nachtclub Sunny Beach. Er begon een Braziliaans nummer en toen kwam er een kerel op haar af die vroeg: ‘Wat reken je?’
‘Het was bizar. Als we dansen, denken jongens dat we dat doen om ze te verleiden, en niet omdat we gewoon van dansen houden. Braziliaanse vrouwen worden gezien als seksuele wezens, alsof we elk moment onze onderbroek kunnen uittrekken en Jan en alleman gaan neuken.’
EU-regels
Het probleem, zegt Franklin, is het verdienmodel van sociale media. Algoritmes die als doel hebben om de aandacht van gebruikers zo lang mogelijk vast te houden, zorgen ervoor dat stereotypes sneller en wijder verspreid worden dan ooit. ‘Sex sells’, zegt ze. ‘Maar het is shockerend dat mannen nog steeds denken dat ze met dit soort dingen weg kunnen komen.’
Maar mogelijk gaan er dingen veranderen. Want hoewel mensen als X-baas Elon Musk stellen dat contentmoderatie gewoon een ander woord is voor censuur, heeft de EU in februari de Digital Services Act ingevoerd die techgiganten als Facebook, Instagram, TikTok en X dwingt om verantwoordelijkheid te nemen voor de schadelijke content op hun platforms en moderatie serieuzer te nemen. Hoefden aanvankelijk alleen de grote online platforms aan de nieuwe regels te voldoen, sinds afgelopen augustus gelden ze voor elke digitale dienst met gebruikers in de EU.
Dat was ook hoog tijd, vindt Franklin. ‘Vrijheid van meningsuiting is geen absoluut recht. Je kunt niet zomaar zonder gevolgen zeggen wat je wilt. Dus ga je seksistische shit niet uploaden’, zegt ze. ‘Zet het op je eigen harde schijf. Oftewel: hou ’m in je broek.’
Camila en Isabella zijn gefingeerde namen. Hun identiteit is bekend bij de redactie.