Door Marian Tjaden

Wat zien we hier? Een artistieke impressie van eileiders misschien, of een Rorschachtest variant? Nee, dit is een foto van een t-splitsing in een bloedvat van een zebravis. De kleuren geven de diepte aan. Geel is het dichtste bij, groen wat verder weg, blauw nog iets verder weg.

De kleur komt door GFP, ofwel Green Fluorescent Protein. Dat eiwit werd voor het eerst ontdekt in 1962 in een lichtgevende kwal: de Aequorea victoria. De onderzoekers Martin Chalfie, Osamu Shimomura en Roger Tsien kregen in 2008 de Nobelprijs voor de Scheikunde voor de ontdekking en ontwikkeling van GFP.

GFP’s behoren tegenwoordig tot de standaard gereedschapskist van moleculair biologen. Je kunt het gen voor GFP bijvoorbeeld inbouwen in het DNA van een zebravis, op zo’n manier dat het alleen in de endotheelcellen van de bloedvaten geproduceerd wordt. Met een fluorescentie microscoop kun je vervolgens de ontwikkeling van die bloedvaten zien.

Postdoc Tjakko van Ham van de afdeling Celbiologie bij het UMCG onderzoekt het immuunsysteem van de hersenen. Hij is geïnteresseerd in het ontstaan van hersenziekten als Alzheimer en Parkinson. Het zou kunnen dat het immuunsysteem daarbij betrokken is, en op een verkeerde manier geactiveerd wordt, waardoor schade ontstaat.

Van Ham gebruikt GFP om te onderzoeken hoe immuuncellen tussen de endotheelcellen door kruipen en zo via de bloedvaten in de hersenen van de zebravisjes terecht komen.

Er zijn nog nauwelijks diermodellen voor hersenziekten waarin je processen in levende hersenen kunt bestuderen. Met zijn zebravissen hoopt Van Ham dat te veranderen. ‘In Groningen ben ik de eerste die in een ziekenhuislab met zebravissen werkt.

Zebravissen zijn voor twee dingen heel geschikt: in vivo microscopie en grootschalige experimenten om potentiele medicijnen tegelijk te testen. Er wordt wel gezegd dat over tien jaar elk ziekenhuis dat heeft. Het is het nieuwe model voor proefdieronderzoek.’