Wat is vrijheid en hoe ga je daarmee om? vraagt student-columnist Robin Hevinga zich af. ‘Voor vrijheid heb je een ander nodig.’
In het kader van 4 en 5 mei vertelden studenten en personeel in UKrant wat voor hen vrijheid betekent. Hoewel de antwoorden in vorm verschillen, gaan ze in de kern bijna allemaal over ‘de eigen wil’; in de zin van beslissingen maken over je eigen leven.
Dat zou ook mijn eerste ingeving zijn. Vrijheid is voor mij zijn wie je wilt zijn en doen wat je wilt doen.
Als ik deze definitie van vrijheid aanhoud, komt het Nederlandse studentenleven dicht in de buurt van vrijheid. Ik mag leren wat ik wel, me laten inspireren door kritische denkers en in discussie gaan met de docent – en dat allemaal om een mening te vormen die mag bestaan.
Ook buiten de academische muren is het leven vrij. Ik mag gaan en staan waar ik wil, er kan niet elk moment een raket op m’n hoofd vallen en ik heb de mogelijkheid om te ontdekken wie ik ben en, belangrijker nog, wie ik wil zijn.
Toch schuurt er iets. Vrijheid klinkt op papier fantastisch, maar ga er eens naar leven. Om je vrijheid in te zetten en jezelf buiten de groep te plaatsen, vergt moed. En vrijheid impliceert ook eenzaamheid; wie een authentiek individu probeert te zijn, moet het vooral doen met zichzelf.
Ik mag leren wat ik wel en me laten inspireren door kritische denkers
Vrijheid is zeker geen synoniem voor geluk.
Dat niet iedereen een goede invulling kan geven aan de westerse notie van vrijheid, wordt onderstreept door de van origine Duitse psychoanalyticus Erich Fromm in zijn werk Angst voor de vrijheid uit 1941.
Fromm beargumenteert dat de mens in de moderne westerse samenleving in theorie in staat is om trouw aan het individualistische zelf te leven. Toch zijn mensen bang voor deze vrijheid, omdat de nieuwe individualistische wereld overweldigend groot voelt in verhouding tot het eigen bestaan.
Fromm wist waarover hij praatte. In 1934 vluchtte hij voor de nazi’s naar de Verenigde Staten. Hij maakte mee hoe vrije mensen vrijwillig autoritaire regimes kozen. Dat is Volgens Fromm de kern van vrijheid: het is paradoxaal, ons grootste goed en diepste angst ineen.
Hoor je het al rijmen met de huidige tijd?
Vrijheid is in dat opzicht meer een vertrouwen dat je moet hebben in jezelf en in de groep die zich niet laat leiden door angsten. Dat is ook waarom vrijheid zo verbindt: je kan niet in je eentje vrij zijn, daar heb je de ander voor nodig.
ROBIN HEVINGA