Idealen
Idealen
Het is alweer even geleden dat ik hier een boek besproken heb. Hoog tijd om daar verandering in te brengen: deze keer heb ik De Ideale Universiteit van de wetenschapshistoricus Floris Cohen gelezen. In het boek, de naam zegt het al, schetst Cohen hoe de academie er volgens hem uit zou moeten zien.
Het boek is met name een gedachte-experiment dat niet noodzakelijkerwijs aansluit bij de werkelijkheid. En dat maakt het fantaseren over idealen wel zo makkelijk. Dat wordt bijvoorbeeld duidelijk uit Cohens wens om de bestuurslaag te minimaliseren.
Nu heeft elke academicus wel een gezonde afkeer van bemoeizuchtige bestuurders, maar Cohen slaat wat door: alleen een rector magnificus en een decaan per universiteit, dat is genoeg. Aan een ideale universiteit gaat alles goed en heb je ook weinig sturing nodig, maar aan een echte universiteit heb je ook bijvoorbeeld een NOHA-crisis en zwabberend Haags beleid waar je wat mee moet doen.
Cohen legt uitgebreid uit waarom hij tegen Engelstalig onderwijs is, wat bij mij met name de – ironisch genoeg Engelstalig – reactie ‘ok boomer’ oproept. In haar column in het NRC van afgelopen week heeft Rosanne Hertzberger al gaten in Cohens redenatie geschoten. Cohen maakt ook niet duidelijk wat er dan moet gebeuren met al die internationale collega’s die momenteel op onze universiteit rondlopen. Een massaontslag past in ieder geval niet bij mijn ideale universiteit.
Lang niet alle ideeën in het boek zijn nieuw. Cohens betoog tegen bestuurslagen, tegen de hoeveelheid ondersteunend personeel en tegen NWO worden vaker gehoord in de wat meer activistische kringen. Wat dat betreft is het verhelderend dat juist dit boek met een goed onderbouwd pleidooi voor promotiestudenten komt.
Ook zijn pleidooi voor salarisverlaging voor wetenschappelijke medewerkers is verfrissend. Het citaat ‘wie rijk wil worden, die gaat maar elders aan de slag’ werd onlangs nagenoeg letterlijk ook door onze rector gezegd in de promotiestudentendiscussie. Het is dus zeker niet alleen preken voor de eigen activistische parochie.
Aan een ideale universiteit heb je weinig sturing nodig, maar aan een echte universiteit heb je bijvoorbeeld een NOHA-crisis
Cohen pleit voor een veel bredere basisvorming voor alle studenten, met name in de geesteswetenschappen. De eerste jaren aan de universiteit zou voor iedereen met name hiermee gevuld moeten zijn, het meer beroepsgerichte onderwijs kan daarna wel komen.
Bij dit pleidooi verwijst Cohen naar de middeleeuwse universiteit waar het ook zo gebeurde. Dat de middeleeuwse student óók breed opgeleid werd in de meet-, reken- en sterrenkunde is blijkbaar niet iets wat vijf eeuwen later nog nuttig is. Op de vraag waarom het ene wel en het andere niet overgenomen moet worden, komt helaas geen antwoord.
Zijn meest vernieuwende plan is om het hbo en wo nagenoeg te fuseren – en dan met name op onderwijsgebied. Nog geen drie kilometer van het Heymansgebouw biedt de university of applied sciences ook een psychologie-opleiding aan.
Vanzelfsprekend hebben beide opleidingen hun eigen niveau en karakteristieken, maar dat wij bij het onderwijzen van de studenten nooit gebruik maken van elkaars expertise is een gemiste kans. Wat dat betreft kan die Universiteit van het Noorden niet snel genoeg beginnen.
Al met al is het is een interessant boek dat makkelijk wegleest; wel zo handig voor academici die onder de werkdruk gebukt gaan. Er staat een breed scala aan ideeën in: genoeg voor iedereen om er een paar uit te cherry picken waar je het wel, of juist niet, mee eens bent.