Echt waar, het is allemaal gelogen

Waarom heeft de leugen zo’n slechte reputatie? vraagt columnist Gerrit Breeuwsma zich af. ‘Door de waarheid te omzeilen vermijd je conflicten en gaat je vrouw er niet minstens één keer per week vandoor.’

Dat was wel even schrikken, twee weken geleden.

Mijn column was nog maar net geplaatst toen UKrant nog diezelfde dag met een redactioneel statement op de proppen kwam waarin werd gesteld dat een column ‘nooit objectief en evenwichtig’ is.

Wat een onzin, dacht ik, die van mij zijn heel vaak objectief en evenwichtig, alleen een enkele keer niet en dan lieg ik er lekker op los. Maar dat is, aldus de redactie, nu juist uit den boze, want: ‘Subjectief zijn mag/moet, liegen niet. Schuren en plagen is prima, feitelijke onjuistheden de wereld inslingeren niet’.

Dat lijkt me niet alleen een groot misverstand, maar ook een miskenning van de column als genre. Ik heb nog nooit gelogen luidt de titel van de biografie van Hugo Brandt Corstius, die in de hoedanigheid van Piet Grijs, Battus, Maaike Helder en vele anderen misschien wel de grootste columnist is die Nederland ooit heeft gehad.

Als Piet Grijs beweerde hij nooit te liegen, maar dat was zelf een aantoonbare leugen, want hij loog er driftig op los. In een van zijn boekjes Liegen, loog, gelogen merkte hij op zijn hele leven gelogen te hebben. Zijn autobiografie – die hij natuurlijk nooit schreef – wilde hij Levensloop, gelogen noemen, aldus zijn biograaf Elsbeth Etty.

Ons levensverhaal zou zonder het cement van de leugen als een kaartenhuis ineenstorten

Ons levensverhaal is in essentie misschien wel gelogen en zou zonder het cement van de leugen in ieder geval als een kaartenhuis ineenstorten. Ons vermogen om uit leugens een heel bouwwerk op te trekken, is wat ons tot mens maakt. ‘Wie niet liegt, leeft als een dier’, dichtte de Vlaamse schrijver Hugo Claus ooit. Claus was zelf een begaafd leugenaar, die in elk interview weer een andere versie van zijn levensverhaal verzon.

Het is sowieso moeilijk te begrijpen waarom de leugen zo’n slechte reputatie heeft. Veel ouders denken dat ze als opvoeder gefaald hebben als hun kroost liegt, terwijl ze eigenlijk de vlag uit zouden moeten hangen bij de eerste leugen van hun kind: ‘Godzijdank, hij kan liegen!’

Kinderen die niet kunnen liegen, hebben het vaak lastig, maar zelfs de braafste opvoeders zouden zich geen dag staande houden zonder de bijstand van kleine en minder kleine leugens. Liegen is nu eenmaal onontbeerlijk voor een soepele sociale omgang (Hugo Claus typeerde liegen als een vorm van ‘goede manieren’). Door de waarheid te omzeilen vermijd je conflicten, houd je vriendschappen in stand en gaat je vrouw er niet minstens één keer per week vandoor.

Omdat we kunnen liegen, hoeven we het niet overal te doen

Volgens de filosoof Hannah Arendt ligt in ons vermogen tot liegen de bevestiging ‘dat zoiets als vrijheid echt bestaat’. ‘Ik kan liegen, en kon ik dat niet, dan was ik niet vrij’, schrijft ze ergens. Met de leugen kunnen we de beperkingen van de wereld zoals die is overstijgen. In die zin is liegen verwant aan schrijven en verbeelding. Voor de dichter of romancier is liegen dan ook onontbeerlijk.

Het blijft natuurlijk goed oppassen met de leugen. Zo is in een wetenschappelijk artikel de leugen meestal problematisch. Maar omdat we kunnen liegen, hoeven we het niet overal te doen (onze vrijheid ligt ook in de mogelijkheid om niet te liegen).

Onderschat daarbij niet de destructieve kracht van de waarheid; in sommige gevallen kan die weleens meer kwaad veroorzaken dan een ferme leugen. Zo ben ik na de kakelverse inauguratie van Donald Trump inmiddels banger voor de mogelijkheid dat hij alles wat hij voorafgaand aan zijn presidentschap heeft beweerd ook daadwerkelijk waar maakt, dan voor zijn leugens.

Maar goed, ik zal in de toekomst proberen om objectiviteit en evenwichtigheid zoveel mogelijk te vermijden in mijn columns. Vanaf nu ga ik alleen nog liegen.

Dat beloof ik.

GERRIT BREEUWSMA

3 REACTIES

De spelregels voor reageren: blijf on topic, geen herhalingen, geen URLs, geen haatspraak en beledigingen. / The rules for commenting: stay on topic, don't repeat yourself, no URLs, no hate speech or insults.

guest

3 Reacties
Meest gestemd
Nieuwste Oudste
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties