RUG-medewerkers moeten meer in actie komen tegen de bezuinigingen van het kabinet op de universiteiten, vindt docent Rodrigo Gonzalez. ‘Deze bezuinigingen zijn niet alleen financieel van aard – ze zijn politiek.’
Op 7 april ging de Eerste Kamer akkoord met de grootste bezuinigingen op het onderwijsbudget in de Nederlandse geschiedenis, na acht maanden van protesten door academici, studenten en burgers die onderwijs zien als essentieel voor de democratie. De gevolgen zijn nu al zichtbaar. Wat nu?
Aan de Rijksuniversiteit Groningen staan we voor een verwacht tekort van 23,6 miljoen euro in 2025 en bezuinigingen tot wel 80 miljoen euro in 2030.
Hoewel er nog geen gedetailleerde plannen zijn, is het duidelijk wat er gaat gebeuren. De Universiteit Utrecht bouwt zes opleidingen af, University College Roosevelt in Middelburg schrapt 25 procent van het personeel en de Open Universiteit verwacht vijfenzestig medewerkers te moeten ontslaan.
De Wet internationalisering in balans (Wib) heeft universiteiten al gedwongen hun Engelstalige opleidingen terug te schroeven. We weten niet precies waar de klappen vallen, maar we weten dat het ons allemaal zal raken.
Deze bezuinigingen zijn niet alleen financieel van aard – ze zijn politiek. Wereldwijd ondermijnen rechtse regeringen onderwijssystemen die kritisch denken stimuleren. In Nederland, net als in de VS, Hongarije, Slowakije en recentelijk Servië, worden academische instellingen doelwit om de democratie te verzwakken. Dit is geen toeval. Het is een strategie.
We weten niet precies waar de klappen vallen, wel dat het ons allemaal zal raken
Laten we kijken naar bijzonder kwetsbare plekken: diversiteit en inclusie (DI), de sociale en geesteswetenschappen, en het universiteitsbestuur.
DI-initiatieven zijn vaak als eerste de klos. De centrale commissie diversiteit & inclusie van de RUG zal waarschijnlijk in zijn huidige vorm verdwijnen, ondanks protesten van de Universiteitsraad.
Landelijk heeft LANDO, het platform voor D&I-functionarissen, gewaarschuwd voor toenemende aanvallen op dit soort initiatieven. Dit zijn geen neutrale bezuinigingen – ze treffen juist gelijkheid, representatie en rechtvaardigheid.
Ook de sociale wetenschappen en geesteswetenschappen lopen gevaar. Deze vakgebieden bieden cruciale inzichten in oorlog, fascisme en systemische discriminatie – onderwerpen die autocratische regimes liever het zwijgen opleggen.
In tegenstelling tot bètavakken, die vaak op private financiering kunnen rekenen, hebben kritische sociale studies geen commercieel vangnet. Juist daarom is het essentieel om de onafhankelijkheid van de wetenschap te beschermen tegen politieke en economische elites, en haar rol in de strijd voor sociale rechtvaardigheid te behouden.
Geen enkele universiteit heeft een beweging als Organize the RUG
Wie gaat er anders onderzoek doen naar de Palestijnse strijd? Deze regering in elk geval niet.
Tegelijkertijd staat het universiteitsbestuur onder druk. De RUG heeft acht interne werkgroepen ingesteld om te zoeken naar bezuinigingen, maar de Jonge Akademie Groningen uit zorgen over het gebrek aan diversiteit en representatie in deze groepen, die voornamelijk worden geleid door Nederlandse, mannelijke senior-medewerkers. Terwijl de universiteit zich bezighoudt met gladde brandingcampagnes, ontbreekt het aan echte participatieve besluitvorming.
Dus wat kunnen we doen?
We moeten ons organiseren. ‘Organize the RUG’ (OtR) is een beweging van medewerkers en studenten die bouwt aan een democratischere universiteit. Sinds ik me vorig jaar bij OtR aansloot, heb ik solidariteit, doelgerichtheid en kracht gevonden. Het is niet zomaar een soort vakbond; hij is toegankelijk, lokaal en uniek in Nederland. Geen enkele andere Nederlandse universiteit heeft een beweging zoals deze.
Terwijl universiteiten juridische opties verkennen om het verbreken van eerdere afspraken door de overheid aan te vechten, moeten wij ons collectief inzetten op de werkvloer. We hebben allemaal een rol te spelen, want dit is meer dan een beleidskwestie. Dit is een strijd voor de toekomst van het onderwijs.
Ja, zelfs de ‘haal je friet’-demonstratie doet ertoe
Waarom doen zo weinig mensen mee? Een theorie stelt dat mensen collectieve actie ondernemen wanneer ze zich onderdeel voelen van een groep, onrecht herkennen, en geloven dat ze een verschil kunnen maken. Maar academici leren vaak om neutraal en afstandelijk te zijn. Ondertussen rechtvaardigen verhalen over een logge, inefficiënte universiteit de bezuinigingen. Bureaucratie houdt ons bezig, moe en machteloos.
Maar we hebben gezien dat verandering mogelijk is. Dankzij collectieve mobilisatie zijn delen van het oorspronkelijke bezuinigingsplan geschrapt. De manifestatie op het Malieveld, de landelijke staking – het waren historische momenten. En ja, zelfs de ‘haal je friet’-demonstratie doet ertoe. Protesten zijn wat wij ervan maken.
Nu is niet het moment om op te geven. Er komen meer bezuinigingen aan. Onze verantwoordelijkheid als academische burgers is duidelijk: blijf geïnformeerd, neem stelling, word lid van een vakbond. En organiseer de RUG.
Rodrigo Gonzalez is docent sociale wetenschappen aan University College Groningen (UCG) en zit op facultair en universitair niveau in D&I-besturen.