Wetenschappers staan steeds meer en vaker onder druk. Ze worden bedreigd en geïntimideerd. Tijd voor actie, vindt columnist Wilma Heesen.
In Nederland willen we graag bij de winnaars horen. Maakt niet uit waarbij; als ‘we’ winnen, dan zijn we trots op ons kikkerlandje en proosten we op oranje.
Op dit moment zijn we op veel fronten vervallen tot een grauwe middenmoot. We konden bijvoorbeeld heel wat jaren best aardig darten, maar werden dit jaar ingemaakt door een 17-jarige. Claude zou volgens de bookmakers ergens in de top drie belanden. Ook niet gelukt.
Als het aankomt op academische vrijheid, dan zakt Nederland ook weg. Op de wereldkaart die de ‘academic freedom index’ schetst, mag Nederland zich scharen in een rijtje EU landen als Hongarije en Litouwen. Wetenschapper zijn is soms ronduit gevaarlijk. In een jaar tijd hebben bijna zestig wetenschappers beveiliging nodig gehad vanwege haat, bedreiging en intimidatie.
Pardon?
Bijna zestig wetenschappers hadden beveiliging nodig vanwege haat, bedreiging en intimidatie
Deze wetenschappers willen met hun kennis en vaardigheden de wereld toch gewoon een beetje beter en mooier maken toch?
Neem bijvoorbeeld Johannes, een docent aan een Nederlandse universiteit. Als kind al nieuwsgierig en onderzoekend met een groot hart voor de natuur. Altijd in de weer met z’n microscoop en experimenten.
Niet zo gek dat deze Johannes ging studeren en zijn ambitie omzette in onderzoek. Stap voor stap vond hij zijn weg in de wetenschap. Hij kreeg het voor elkaar om een internationale samenwerking op te zetten voor zijn missie: ontbossing in de wereld een halt toe roepen met behulp van satellieten.
Johannes heeft sinds een tijdje een hoofd vol piekergedachten. Het begon met een onschuldige post op de socials van een van zijn jonge promovendi. De berg haat die zij ontving van klimaatsceptici was overweldigend. Zij durft zich hierdoor niet meer in het openbaar uit te spreken over haar werk en zit overspannen thuis.
Vervolgens was hij op een vooraanstaand congres uitgenodigd. Daar hing een wat al te welwillende dame de hele avond om zijn nek. Johannes ging hier als heilig boontje niet op in. Een collega wetenschapper die wel was gecharmeerd, kreeg de volgende dag een aanklacht van aanranding op de mat. In ruil voor onderzoeksdata zou de klacht worden ingetrokken.
In ruil voor onderzoeksdata zou de klacht worden ingetrokken
Wat dit een script voor een film? Nee, dit was echt!
En nu heeft hij een brief gekregen van de regering-Trump met vragen of hij niet toevallig onderzoek deed wat ‘klimaat-of milieurechtelementen’ bevat. Waarom bemoeit Trump zich met zijn onderzoek? Kan Johannes nog wel verder met zijn werk, of is hij straks ook nog een berg data kwijt die op een server bij zijn Amerikaanse collega’s staat?
De koers van de wetenschap wordt nu wel heel sterk gekleurd door de grillen van wereldleiders. De wereld een beetje mooier maken, betekent voor hen iets anders dan voor Johannes.
Toch gaat Johannes door. Ondanks alle ruis, de dreiging en de politieke inmenging blijft hij geloven in het goede doen. De vraag is hoe lang de universiteiten deze academische vrijheid kunnen beschermen. De KNAW wil het debat aanzwengelen of de juridische bescherming van academische vrijheid kan worden verbeterd.
Laat ons als academisch oranje legioen hiervoor juichen.
WILMA HEESEN