De dilemma’s van een studentenbeweging
DAG: Actievoeren of oppositie voeren?
Kun je een organisatie fundamenteel veranderen als je er onderdeel van uitmaakt? Dat is de vraag die leden van de Democratische Academie Groningen (DAG) zich sinds de oprichting in 2017 altijd hebben gesteld. Concreter: moet DAG meedoen in de universiteitsraad en faculteitsraden, of juist niet?
Dit jaar beantwoordt de beweging de vraag voor het eerst met ‘nee’. Volgens sommigen verliest de medezeggenschap van de universiteit zo een luis in de bestuurlijke pels. Maar fractievoorzitter Ivi Kussmaul vindt het tijd om te ‘hergroeperen’, een kritische blik op de eigen organisatie te werpen en te bekijken welke strategie het beste werkt.
Actievoeren en netwerken
‘Onze uitgangspositie was altijd dat we via de raad onze stem konden laten horen’, zegt Kussmaul. ‘Dat ging wel gepaard met een achterban die actief met grote, fundamentele thema’s bezig was. Door onderzoek te doen, door actie te voeren en door te netwerken. Dit jaar heb ik zelf erg veel werk voor de raad gehad, met relatief weinig resultaat.’
Het brandende verlangen naar verandering dat de eerste jaren van DAG typeerde, lijkt daarbij uitgedoofd. Kussmaul (een Duitse international) heeft het vaker zien gebeuren. Ze was al van kinds af aan betrokken bij meerdere activistische organisaties, waarvan de meest succesvolle streed voor een vernieuwd onderwijssysteem in Duitsland.
‘Het lijkt elke keer hetzelfde te zijn. In het begin, als een beweging nieuw is, is er ook veel motivatie. Mensen willen meedoen met de verandering. Op het moment dat er wat succes wordt geboekt, heeft de beweging structuur nodig en valt het enthousiasme terug.’
Momentum kwijt
Bij DAG lijkt eenzelfde cyclus gaande. Nu ze een gevestigde naam is binnen de medezeggenschap, valt het enthousiasme vanuit de achterban weg. ‘Terwijl ik denk dat een gecombineerde aanpak voor DAG wel werkt. Aan de ene kant iemand in de raad die een kritische stem laat horen en aan de andere kant mensen buiten de raad die onderzoek doen. Maar we zijn dat momentum buiten de raad kwijt.’
De gecombineerde aanpak die Kussmaul beschrijft, is de structuur waardoor DAG in 2018 boven water kreeg dat de RUG belastinggeld had gebruikt voor een branch campus in het Chinese Yantai; een besteding van publiek geld die toenmalig minister van onderwijs Jet Bussemaker nadrukkelijk had verboden.
DAG deed een jaar lang onderzoek naar de uitgaven van de universiteit. Door een beroep te doen op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), kreeg de beweging het bewijs in handen. ‘We hebben veel moeten wobben in de tijd dat ik in de raad zat’, zegt Jasper Been, medeoprichter van DAG en nu gemeenteraadslid voor GroenLinks in Groningen. ‘Wat we moesten wobben, wisten we alleen doordat we in de raad zaten.’
Agenda bepalen
Het besluit van DAG om uit de raad te stappen, verbaast Been niet. ‘We voerden de discussie al vanaf het begin. Er zijn voor beide kanten goede argumenten en het kon elke keer beide kanten op.’ Volgens hem is een plek in de raad vooral goed als je een betere informatiepositie wilt.
Want alleen als je meedoet, krijg je ook alle beleidsstukken te zien. Alleen als lid mag je aanschuiven bij informele overleggen. En alleen als raadspartij mag je medebepalen hoe de agenda van de raad eruit ziet.
‘En je wordt serieuzer genomen, omdat je een fractie in de universiteitsraad bent’, zegt hij. ‘Voor ons was het de optelsom van dit soort redenen die ervoor zorgde dat we wel mee wilden blijven doen.’
Contactsport
Maar de doelen die de oprichters voor ogen hadden, heeft de huidige generatie niet. Bovendien had DAG vier jaar geleden een grote groep enthousiaste studenten achter zich die niet kampten met de gevolgen van een coronapandemie. ‘Activisme is een contactsport’, zegt Manuel Reyes, vorig jaar fractievoorzitter van DAG. ‘En dat hebben we sinds het uitbreken van de pandemie niet op die manier kunnen uitoefenen.’
In eerdere jaren organiseerde DAG lezingen en bijeenkomsten. Die waren volgens de leden cruciaal om het gesprek met de achterban aan te gaan, om de activiteiten te bepalen en te voelen waar DAG voor staat. ‘Vorig jaar rond deze tijd zagen we al dat de kansen om de straat op te gaan gering zouden zijn’, zegt Reyes. ‘We zagen niet echt mogelijkheden om de ‘digitale straat’ op te gaan en besloten wel mee te blijven doen aan de medezeggenschap.’
Automatisch verkozen
Een zwaarwegend punt daarbij was dat DAG voor het eerst meedeed aan de faculteitsraadsverkiezingen van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen (GMW). ‘Er was op dat moment maar een studentenpartij, waardoor degenen die daar op de lijst stonden automatisch verkozen werden. Wij hadden mensen die daar iets tegenover wilden stellen, opdat er democratisch gekozen kon worden.’ Maar de kosten wogen niet op tegen de baten, zo luidde de conclusie.
Reyes: ‘Wij moeten onze achterban weer aan kunnen spreken om de morele ondersteuning terug te krijgen. Dat er een kritische stem in de universiteitsraad verloren gaat, is ook voor ons een punt van aandacht. Maar als een plek in de raad niet wordt ondersteund door de energie van de achterban, maak ik me oprecht zorgen over het teveel aan energie dat de raadsleden er individueel in moeten steken.’
Activisme
Dus is het volgens de leden tijd om terug te gaan naar de plek waar die energie wel vandaan komt: activisme. Of fysieke ontmoetingen volgend jaar weer mogelijk zijn, blijft door de coronacrisis onzeker. Toch steekt de beweging dit keer liever tijd in het herontdekken van de eigen motivatie.
‘Misschien leidt ons besluit ertoe dat DAG achtergelaten wordt’, zegt Kussmaul. ‘Of dat DAG op een dag uitsterft. Maar als we de flexibiliteit om onszelf opnieuw uit te vinden eruit halen, missen we ook een kans om mensen opnieuw het gevoel te geven dat hun stem belangrijk is. Dat zij onderdeel zijn van wat we samen doen.’