‘Campagnes over soa’s werken niet’
‘Jonge mensen zien zichzelf niet als risicogroep’, zegt Lennie Donné. ‘Als ze bijvoorbeeld chlamydia oplopen, vinden ze dat niet zo’n groot probleem. Haal even een pilletje en je bent er vanaf.’
Maar zo werkt het natuurlijk niet, zegt de communicatiewetenschapper. Ze deed onderzoek naar het effect van gezondheidscampagnes, waar ze volgende week op promoveert.
Keer op keer worden we met de zoveelste campagne geconfronteerd. De overheid zegt dat je veilige seks moet hebben, niet mag roken, meer moet bewegen, meer groente moet eten. Er liggen flyers in de wachtkamer van de dokter, er zijn spotjes op televisie, billboards langs de weg. Maar werkt het ook?
Niet echt, zegt Donné. ‘We zien weinig tot geen verandering in gedrag.’ Weggegooid geld, terwijl gezondheid – en specifiek seksuele gezondheid – juist zo’n belangrijk onderwerp is. ‘Studenten lopen meer risico op seksueel overdraagbare aandoeningen dan wie dan ook.’
Onvruchtbaar
Vaak merken studenten niets van een soa. Neem bijvoorbeeld chlamydia. Mannen hebben meestal wel symptomen. Ze voelen een brandende pijn bij het plassen, soms met afscheiding uit hun urinebuis, pijn in hun ballen.
Maar vaak hebben vrouwen geen idee, terwijl de bacteriën wel schade aanrichten in hun lichaam. Soms komen ze er pas achter als ze zwanger willen worden, en ontdekken dat ze onvruchtbaar zijn geworden door chlamydia.
Maar hoe kun je ze hiervan bewust maken, als de reguliere campagnes niet werken? Donné richtte zich op de zogenaamde interpersoonlijke gezondheidscommunicatie. ‘Dus de dagelijkse gesprekken die je met familie, vrienden of je partner hebt. Aan tafel tijdens het eten of als je in de bus zit. Normale situaties in je leven, zonder dokter.’
Taboe
Praten over – vooral seksuele – gezondheid, is lastig. ‘Het onderwerp is taboe, het druist in tegen onze normen en waarden.’ Toch kan praten met je vrienden over seks wel eens veel meer invloed hebben dan welke overheidscampagne dan ook, denkt Donné.
‘Het is interessant om te zien hoe deze dynamiek werkt, hoe studenten het – al of niet – over seks hebben.’ Donné maakte een aantal video’s voor studenten. Er zijn twee mannelijke studenten te zien, met een biertje op de bank. Ze hebben het over de chlamydia die een van hen had opgelopen door onveilige seks. Het idee was dat de video de kijkers aan het denken zou zetten en een gesprek zou uitlokken.
Donné liet studenten de video bekijken – in hun veilige thuisomgeving – en liet ze het gesprek opnemen dat ze er daarna over hadden. ‘Er kwamen veel anekdotes in voor, en je kon merken dat ze elkaars verhalen al kenden.’
Onverwachte uitkomst
Het resultaat was positief, maar had ook een onverwachte uitkomst. Niet alle jongeren delen dezelfde ervaringen of voelen zich op hun gemak als het over seks gaat.
De video bleek vooral degenen die er niet makkelijk over praten, te helpen het gesprek op gang te brengen. ‘Ze gebruikten de video als handvat voor het gesprek. In plaats van te moeten beginnen over hun eigen ervaringen of mening, konden ze op de video terugvallen.’
Ze was ook blij te zien dat er niet werd geoordeeld tijdens de gesprekken. ‘Het was een verhaal, net als de video die we maakten. Verhalen zijn een veilige manier om je echt te laten nadenken over je eigen gedrag, terwijl je het zelf niet per se hoeft mee te maken.’
Na afloop onderzocht Donné of de studenten van plan zijn in het vervolg veilige seks te hebben. Hoewel de groep die ze onderzocht klein was, concludeert ze toch dat de intentie inderdaad veranderd was.