Nederlandse reguliere studenten presteren onder de maat, betalen te weinig voor de diensten die zij geleverd krijgen en kosten universiteiten enkel geld – mede door hun lange studieduur. Feitelijk zijn studenten de minst rendabele investering die een universiteit kan doen. Gelukkig ziet de politiek in Den Haag dit in en zijn er nu mogelijkheden voor excellentietrajecten, zoals het University College.

Het verbaast mij telkens weer hoe een wetenschappelijke instelling zich kan ontdoen van haar wortels wanneer besluitvorming plaatsvindt. Hetzij het ‘pedagogisch effect’ van bsa, hetzij compensatoir toetsen, en nu ook de drogredeneringen achter University College. Gratis geld om te pochen hoe geweldig je wel niet bent. Echter, bestaat gratis geld?

Nee, het betreft hier natuurlijk projectgeld. Geld met een beperkte houdbaarheid waar vaak een matching-verplichting aan vast zit. Geld dat niet kan worden ingezet voor de verbetering van het reguliere onderwijs. Maar, zo zegt ook het Gronings college van bestuur, dat hoeft ook niet. Het onderwijs in Groningen is subliem en met meer regels, meer compensatieregelingen, kortere blokken en meer toetsen zullen we de cijfers ook zo ver krijgen om dat te weerspiegelen. De toekomst, zo zeggen wijze heren, ligt in excellentie.

Dit is tegenwoordig het modewoord in onderwijsland. De top één procent aantrekken, het liefst uit het buitenland, bovenwettelijk collegegeld vragen en de alumnus ook het nodige afhandig maken wanneer hij zijn prachtige brede Amerikaanse Liberal Arts bachelor heeft behaald.

Drogredenen

Zo stapelen drogredeneringen zich gelijk regels op. Gronings universitair onderwijs is zeker niet wat het zou kunnen zijn. Er zijn te weinig docenten op een enorme hoeveelheid studenten. Studenten krijgen les in massale hoorcolleges en kunnen of mogen zich niet ontplooien door vakken op andere faculteiten te volgen of door een bestuursjaar. Die tijd is er niet.

Zo snel mogelijk afstuderen, verbreding doe je maar in je vrije tijd. Excellent ben je toch niet. Als je excellent bent, mag je leiderschap leren in het Honours college. Daar kan je dat leren en dat ontplooi je niet als voorzitter van een bestuur. Honours college is opnieuw differentiatie van ons onderwijs en moet ook gefinancierd worden. Door al deze ontwikkelingen tref ik als docent zelden een zesjes-cultuur aan, maar eerder een ‘dit moet ik halen of ik hang’-cultuur.

Dit alles is bedoeld om dichter te komen tot het Amerikaanse ideaal. Een beeld dat destijds door Plasterk werd geschetst met zijn ‘Harry Potter Universiteit’. Zie bijvoorbeeld de Roosevelt Academy: Een university college in Middelburg, binnengehaald door toenmalig CvdK Karla Peijs, omdat Zeeland een HO-instelling moest hebben. Een kasteeltje, een campus, top voorzieningen, geld speelde geen rol. Net Amerika.

Toen ik bij de VSNU-discussie was waar mevrouw Peijs haar loftrompet stak, vertelden studenten hoeveel beter het was dan een gewone universiteit. Veel contacturen, les in groepen van maximaal tien, veel papers allemaal met feedback, persoonlijke interactie met de staf en je kende al je jaargenoten.

Lege handen

Dat is niet iets dat excellente studenten verdienen. Dat is iets dat elke student verdient. In Nederland selecteren wij al in het middelbare onderwijs. Al onze studenten zouden een voldoende niveau moeten hebben. Universiteiten klagen echter dat dit niet zo is. Hier hebben ze deels gelijk, doordat er iets fout gaat in het voortraject. Iets wat Den Haag valt aan te rekenen.

Maar in plaats van dat voortraject aan te pakken, vallen besturen voor de worst van het University College. ‘Want’, zo zegt een goed bestuurder, ‘als je niet mee doet, sta je met lege handen!’

En dan natuurlijk het heilige Amerika. Het land met relatief weinig top universiteiten, met hun enorme endowments en waar Liberal Arts ter discussie staat. Amerika, waar de discussie woedt over hoe van het slechte meritocratische systeem af te komen. Waar met argusogen naar Zuid-Korea en Finland wordt gekeken.

En dit terwijl in Groningen drie oude mannen vergeten dat ooit het ideaal was om een ieder hier een goede brede academische opleiding te bieden.

Matthijs van Wolferen is PhD-student en docent Europees recht