Het is een hele klim, de 168 treden naar de nok van het Academiegebouw. Helemaal boven zit Gabi Shefler (71) dromerige deuntjes te spelen op het carillon.
De gepensioneerde hoogleraar psychoanalyse en psychotherapie uit Jeruzalem is in Nederland voor een congres in Amsterdam, maar vooral om oude studievrienden in Groningen te bezoeken. Via kennissen kreeg hij de kans om de beiaard te bespelen.
‘Dit lied gaat over de zaterdagen in Jeruzalem, wanneer de ondergaande zon de boomtoppen kust’, vertelt hij terwijl hij met vloeiende handbewegingen de houten stokken bespeelt, die op hun beurt een fractie later de klokken laten klinken.
‘Huisbeiaardier’ Auke de Boer laat hem zijn carillons zien: die van de Martinitoren en die van het Academiegebouw. In theorie dezelfde instrumenten, maar in de praktijk verschillen ze veel: de zwaarste klok in de Martinitoren weegt acht ton, die in het Academiegebouw 300 kilo. Ook heeft de Martinitoren bijna twee keer zoveel toetsen. Dat maakt het instrument voor zowel De Boer als Shefler zo mooi.
Compleet bezweet
De beiaard in Jeruzalem is de enige in het Midden-Oosten. Hij kampt volgens Shefler met veel achterstallig onderhoud. Hoewel de klokken door het droge weer in goede staat zijn, is het mechaniek niet meer zo soepel als het ooit was. ‘Na een halfuur spelen ben ik compleet bezweet, het is zwaar fysiek werk’, vertelt Shefler.
Hij herinnert zich hoe in zijn jeugdjaren de toenmalige vrouwelijke beiaardier de bellen in Jeruzalem bespeelde – compleet andere stijl, ze plukte de toetsen. In geuren en kleuren vertelt hij over zijn thuis: ‘In Jeruzalem hebben we een prachtig carillon, dat zeg ik niet alleen uit patriottisme.’
Toen het YMCA-gebouw, waarin het carillon staat, werd gebouwd in 1925, stond het moederziel alleen op een berg. ‘Het is moeilijk te begrijpen waarom ze daar überhaupt een carillon hebben neergezet. Voor wie?’
Spelen op gehoor
Shefler heeft 45 jaar geleden op datzelfde carillon leren spelen. Een voorbeeldleerling was hij niet. De strikte leer van toonladders stampen en noten lezen was niet aan hem besteed. Hij speelt op gevoel en gehoor. ‘Als ik het kan zingen, kan ik het spelen. Of nee; als ik het kan dénken, kan ik het spelen’, vertelt hij. Noten lezen kan hij weliswaar, maar hij heeft moeite met van links naar rechts lezen.
De professor psychoanalyse en psychotherapie aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem is net met pensioen en heeft dus wat meer tijd om het carillon te bespelen. Is dat de reden dat hij helemaal naar Groningen komt? Nee. ‘Vriendschap’, zegt hij lachend terwijl hij naar z’n Nederlandse studievrienden van vroeger wijst. Dat, en een congres over psychotherapeutisch onderzoek in Amsterdam.
En wat als Shefler te oud wordt om te spelen? Daar heeft hij over nagedacht. Nu hij met pensioen is, is hij in de gelegenheid om les te geven op zijn geliefde klokkenspel. Opdat het Midden-Oosten nooit zonder beiaardier komt te zitten.