Mirthe van der Voorst was in shock toen de examinator haar van fraude beschuldigde. In haar reader voor legal skills zaten tabs met juridische termen om sneller naar de juiste plek te kunnen bladeren, en dat mocht niet, volgens de vrouw. ‘Ik moest huilen’, vertelt ze. ‘Ik bleef maar zeggen dat ik zeker wist dat het wel was toegestaan.’ 

Ze maakte haar tentamen toch af en ging naar huis. ‘Het was meer dan een uur rijden in het donker, terwijl het regende. In de auto barstte ik weer in huilen uit. Het was een emotionele rollercoaster.’

Maar al snel maakte haar radeloosheid plaats voor vastberadenheid. ‘Van fraude beschuldigd worden is behoorlijk ernstig. Je kunt van de opleiding gegooid worden als er nog eens iets gebeurt’, zegt ze. ‘Ik ben geen fraudeur en zo wil ik niet bekendstaan.’ 

En dus besloot ze om zich er niet bij neer te leggen en zichzelf te verdedigen. Dat was nog niet makkelijk: in zes maanden tijd moest ze naar vier hoorzittingen. ‘Ik wist weinig van academisch recht, dus ik had eerst niet veel zelfvertrouwen’, zegt ze.

Weinig zin

Het wordt niet centraal bijgehouden, maar de schatting is dat er aan de RUG elk jaar honderden studenten een beschuldiging van fraude aan hun broek krijgen – alleen al aan de rechtenfaculteit waren er 136 fraudezaken in de afgelopen drie jaar. Zij mogen hun zaak bepleiten bij de examencommissie van hun faculteit, maar veel van hen hebben het idee dat dit weinig zin heeft. 

‘Toen ik mijn verhaal deed, kreeg ik het gevoel dat ze dachten: “Waarom probeert ze überhaupt om zichzelf te verdedigen? Het is overduidelijk”’, zegt Mirthe. 

Het was alsof ik al voor de hoorzitting een stempel opgedrukt had gekregen

iris – master journalistiek

Iris– niet haar echte naam – die er in 2023 van beschuldigd werd dat ze bronnen voor een onderzoeksopdracht voor haar master journalistiek zelf verzonnen had, zegt iets vergelijkbaars. ‘Het was alsof ik al voor de hoorzitting een stempel opgedrukt had gekregen. Ik had niet het idee dat ze naar me luisterden, of dat het ze iets uitmaakte wat ik te zeggen had.’

Het ging om drie verwijzingen naar bronnen die niet zouden bestaan, bleek uit de informatie die ze toegestuurd kreeg. Bij twee ervan had Iris het verkeerde publicatiejaar opgeschreven. De derde bron was een boek uit de bibliotheek dat niet digitaal te vinden was. 

‘Ik zette al mijn bronnen op een rij en haalde er kladversies bij van maanden geleden. Ik was tijdens de hoorzitting drie kwartier onafgebroken aan het woord’, vertelt Iris. Maar de examencommissie oordeelde alsnog dat ze geplagieerd had en dat ze het vak over moest doen.

Rechtszaak

Maley Diaw Coral, derdejaars technische natuurkunde, had meer geluk, al is hij ook niet te spreken over hoe zijn zaak werd aangepakt. 

Hij werd ervan beschuldigd geplagieerd te hebben bij een programmeeropdracht. ‘Maar dat werd mij niet eens verteld’, zegt hij. ‘Ik zag dat iedereen zijn cijfer had gekregen, behalve ik. Dus ging ik naar de student-assistent en die zei dat ik een uitnodiging van de examencommissie kon verwachten.’

Ze hadden me niet als een crimineel hoeven behandelen

Maley – derdejaars technische natuurkunde

Na drie weken ‘pure stress’ vond de hoorzitting plaats. ‘Het voelde meer als een rechtszaak: de stoelen in een U-opzet en jij in het midden daarvan, in je eentje, terwijl vier mensen je bestuderen’, beschrijft hij. ‘Er hing een sfeer alsof ik iemand had vermoord. Ik moest wachten voor ik binnen mocht komen en vervolgens hing er in de zaal een doodse stilte.’

Toen pas kreeg Maley te horen wat hij gedaan zou hebben: een deel van zijn code zou van iemand anders gekopieerd zijn. ‘Ze bleven me maar vragen stellen en ik durfde niet goed antwoord te geven, omdat ik niet wist wat ik precies verkeerd had gedaan.’

De examencommissie kon de beschuldiging uiteindelijk niet hard maken. ‘Ik was eerst opgelucht, maar toen werd ik kwaad’, zegt hij. ‘Ze hadden me niet als een crimineel hoeven behandelen. En ik had vanaf het begin te horen moeten krijgen waar ik van beschuldigd werd.’

In beroep

Iris wilde bezwaar maken tegen het besluit van de examencommissie, maar dan heb je eerst nog een bijeenkomst om te bespreken of je er samen uit kunt komen. Toen ze zag dat een van de docenten die daarbij was ook in de commissie voor de hoorzitting had gezeten, zag ze ervan af. ‘Ik besefte dat het geen zin had, dat ik toch niet kon winnen’, legt ze uit. 

Ze wist niet dat er nog een volgende stap was, waarbij ze haar zaak voor kon leggen aan een hogere instantie, het College van Beroep voor de Examens (CBE). ‘Dus ben ik met mijn studie gestopt. Ik had geen geld voor nog eens een half jaar collegegeld en huur, alleen maar om één vak af te ronden.’ 

Sinds 2022 zijn er veertien fraudezaken aan het CBE voorgelegd, vooral plagiaatkwesties. Negen van die zaken kwamen bij de rechtenfaculteit vandaan, waar Mirthe studeert. 

Dat verbaast Diony Buikema, ambtelijk secretaris van de examencommissie van rechten, niet enorm. ‘Omdat wij de rechtenfaculteit zijn, zijn we denk ik strenger waar het plagiaat en wangedrag aangaat. En als aankomend advocaten zullen onze studenten misschien sneller in beroep gaan tegen onze besluiten’, zegt ze. 

Raad van State

Mirthe ging ook in beroep bij het CBE, maar dat had niet het gehoopte resultaat. ‘Een van de leden van het college werd boos op me en toen werd het nogal een drama. Ze dacht dat ik een zielig figuur was en dat ik speelde dat ik onschuldig was. Ik had daarna niet de illusie dat ik zou winnen, maar ik zette toch door.’ 

Ik had er zelfs nachtmerries over

Maley – derdejaars technische natuurkunde

Het CBE gaf de examencommissie gelijk. Mirthe moest een hertentamen doen, waarvoor ze een negen haalde. Toch besloot ze om met haar zaak naar de Raad van State te stappen, en daar in Den Haag pakte haar volhardendheid eindelijk goed uit. 

Het gebruik van tabs om binnen juridische teksten te navigeren is een gebruikelijke praktijk om de vindbaarheid van artikelen in een wetbundel te vergroten, schreven de rechters in hun uitspraak. En dus vernietigden ze het besluit van de RUG.

Mirthe zou nooit zover gekomen zijn zonder de hulp van juridisch adviesbureau CumLaude Legal, benadrukt ze. Dat helpt studenten die het opnemen tegen hun universiteit, werkgever of huisbaas – vaak gratis. ‘Babette Salamat van het bureau zei dat er 80 procent kans was dat we dit zouden winnen.’

Zonder Salamat zou Mirthes zaak misschien wel gestrand zijn bij de examencommissie, zegt ze. ‘Je krijgt niet erg veel informatie voorafgaand aan de hoorzitting. Je krijgt te horen wanneer de zitting is en dat je je zegje mag doen, maar dat is het dan wel.’

Emotionele impact

Hoewel Mirthe en Maley blij zijn dat ze hun zaak uiteindelijk gewonnen hebben, hadden de beschuldigingen behoorlijke impact. ‘Ik had enorm veel stress, net zo erg als toen ik opgelicht werd door iemand die me een kamer aanbood’, zegt Maley. ‘Ik had er zelfs nachtmerries over.’

Bij Iris gingen ze niet alleen ten koste van haar diploma, maar ook van haar geestelijke welzijn. ‘Ik werd daarna heel depressief. Ik heb er wel een traumaatje aan overgehouden wat de RUG betreft. Ik kan het echt niet aan om terug te gaan.’

Babette Salamat ziet dat ook bij andere studenten die ze bijstaat. ‘Ik denk dat mensen, en vooral examencommissies, de emotionele impact onderschatten. Je wordt vaak behandeld als een crimineel’, zegt ze. ‘Het komt vaak voor dat iemand tijdens een hoorzitting moet huilen, of na afloop.’

Maar het is toch belangrijk dat je jezelf verdedigt als je van fraude beschuldigd wordt, stelt ze. ‘Dat is behoorlijk serieus en meestal is er geen sprake van opzet, maar van een foutje. Als je je er dan bij neerlegt en er gebeurt nog een keer zoiets, dan zijn de gevolgen veel erger. Studenten beseffen vaak niet dat je echt van je studie gegooid kunt worden.’

Engels