‘Strijd tegen leenstelsel was niet te winnen’

Leestijd: 5 minuten (967 woorden)

De strijd tegen het leenstelsel is gestreden en in het Amsterdamse Maagdenhuis is alles weer rustig. Het collegejaar loopt op zijn eind, ook voor Tom Hoven van de Landelijke Studenten Vakbond en Rosanne Broekhuizen van het Interstedelijk Studenten Overleg. Over een paar weken geven ze het stokje door.

‘Het was een bewogen jaar’, zegt Broekhuizen. ‘Dat begon natuurlijk meteen al met het leenstelselakkoord’, vult Hoven aan. ‘Toen de wet eenmaal was aangenomen, dachten we dat we een beetje rust zouden krijgen. Maar toen begon de bezetting van het Maagdenhuis.’

Het leenstelselakkoord werd tijdens jullie inwerkperiode gesloten. Hoe kijken jullie daar op terug?

TH: ‘Het was druk, heel heftig. Een week of drie voor de bestuurswissel ging het akkoord tussen de coalitie en D66 en GroenLinks naar de Tweede Kamer. Toen wisten we al dat het lastig ging worden om het leenstelsel nog tegen te houden.’

RB: ‘Tot begin februari is het ISO bezig geweest met de lobby tegen het leenstelsel. Ik vond dat soms heel frustrerend. Ik had het idee: we gaan dingen bereiken dit jaar, maar dat vond ik bij dat dossier echt moeilijk.’

Hebben jullie nog iets bereikt?

RB: ‘Alles was al uitonderhandeld. Mondelinge toezeggingen van minister Bussemaker kregen we nog wel, maar voor de rest was het bijna onmogelijk om nog iets voor elkaar te krijgen.’

TH: ‘Er was weinig ruimte. De vier partijen van het leenstelselakkoord vormden echt een blok, ze stemden alleen in met veranderingen die ze alle vier nuttig vonden. Zo hielden ze elkaar in de greep. Dat kon je heel goed zien toen Carola Schouten van de ChristenUnie een voorstel wilde doen om chronisch zieke studenten tegemoet te komen. Dat lukte niet omdat de VVD het niet nodig vond.’

Hadden jullie het achteraf anders moeten aanpakken?

RB: ‘Ik denk echt dat dit onderwerp, voor zover ik het kan overzien, prioriteit is geweest van elk voorgaand bestuur. We hebben er alles aan gedaan om de basisbeurs te behouden. Alles wat in onze macht lag, in ieder geval.’

TH: ‘Ja, ik vind dat moeilijk te zeggen. Want uiteindelijk kijk ik gewoon naar het resultaat en dan vind ik wel dat het beter had gemoeten.’

In kannen en kruiken

De landelijke demonstratie tegen het leenstelsel volgde pas nadat de Tweede Kamer met de wet had ingestemd. Daar was veel kritiek op, maar Hoven blijft achter die beslissing staan. ‘Dat debat in de Tweede Kamer ging echt helemaal nergens over. De ruimte zat alleen in de Eerste Kamer. Daar was maar een meerderheid van drie zetels. Als het ergens nog stuk kon gaan, zou het daar gebeuren.’

Er kwamen maar een paar duizend man naar het Malieveld. Hoe verklaren jullie dat?

TH: ‘Dat had sowieso te maken met de hogescholen en universiteiten. Die gaven geen vrije dagen en regelden geen bussen. Bij het protest tegen de langstudeerboete gebeurde dat wel. Daar komt bij dat het leenstelsel huidige studenten minder raakt, en dat er maar zeven weken zaten tussen de presentatie van het wetsvoorstel en het protest op 14 november. Pas tijdens het debat in de Eerste Kamer werden studenten echt boos. Toen dacht ik wel: ja mensen, nu is het echt te laat. Het is moeilijk om in een paar weken veel mensen op de been te krijgen.’

RB: ‘Leg ook maar eens uit dat demonstreren nog zin heeft als iedereen zegt dat het allang in kannen en kruiken is. Dat is zó lastig.’

Opstand in Amsterdam

Net bijgekomen van het gevecht voor het leenstelsel, barstte in Amsterdam een nieuwe strijd los. Die leidde uiteindelijk tot een wekenlange bezetting van het Maagdenhuis, tientallen Kamervragen en zelfs een Kamerdebat over ‘rendementsdenken’.

Maar bij de start van de opstand, de bezetting van het Bungehuis van de UvA, zagen Hoven en Broekhuizen dat niet aankomen. ‘Onze eerste reactie was vrij kalm’, erkent Hoven. ‘Het was de derde bezetting van het collegejaar en het was voor ons onduidelijk wat de eisen nu precies waren. Later veranderde dat. Toen werd onze betrokkenheid ook groter. Na de ontruiming door de ME hebben wij samen met de Amsterdamse studentenbond ASVA een mars georganiseerd richting het Maagdenhuis. Daarop volgde de Maagdenhuisbezetting. Die heeft de LSVb meteen volmondig gesteund.’

RB: ‘Het ISO heeft uiteindelijk besloten om de bezettingen niet te steunen, maar te focussen op democratisering en inspraak. Dat doen we al jaren, maar dankzij de bezetting konden we dat onderwerp hoger op de agenda zetten.’

TH: ‘Inspraak was nooit een sexy onderwerp. Je kon er wel dingen over zeggen in de media, maar nobody cares. Maar als je nu de hashtag Maagdenhuis erbij plaatst, is het ineens wel interessant.’

Had de LSVb misschien ook een gebouw moeten bezetten?

TH: ‘Wat ik geleerd heb van de strijd tegen het leenstelsel, is dat je woede en frustratie niet van bovenaf kunt opleggen. De acties in Amsterdam kwamen echt van onderop en dat is zoveel krachtiger dan wanneer de LSVb een gebouw bezet en zegt: de inspraakpositie is niet goed genoeg.’

Zwart gat

Minister Bussemaker heeft de basisbeurs afgeschaft, de komende jaren is het tijd om te oogsten: er komen miljoenen vrij en dat geld moet worden geherinvesteerd in het hoger onderwijs. ‘Wat ik onze opvolgers wil meegeven is: neem de tijd’, zegt Broekhuizen. ‘Natuurlijk, er moeten keuzes gemaakt worden, maar we moeten daar wel heel goed over nadenken.’

Is het frustrerend om straks alles uit handen te geven?

RB: ‘Soms denk ik wel: wij hebben de klappen gehad en nu mogen onze opvolgers zorgen dat het geld van het leenstelsel goed terechtkomt. Ik zou er met alle liefde nog een jaar voor willen gaan. Maar ik heb ook veel vertrouwen in de nieuwe club die nu klaarstaat.’

TH: ‘Het is ook wel goed hoor, dat het jaar er bijna opzit. Mijn wallen worden steeds groter, daar kun je het wel zo’n beetje aan zien.’

De bestuurswissel van zowel ISO als LSVb vindt plaats op 27 juni.