Puzzelen met vastgoed

Zernike Campus: impressies van in- en exterieur van de nieuwbouw.

Leestijd: 14 minuten (2698 woorden)

Terwijl op Zernike de eerste palen van de nieuwe Energy Academy de grond in worden geschroefd, worden er al plannen gemaakt om de campus rond het UMCG flink uit te breiden. Naast het Ebbingekwartier, richting het noorden van de stad, komen mogelijk een nieuwe vestiging van cultuurcentrum Usva, een dependance van het Sportcentrum, een nieuw onderwijsgebouw en een permanent onderkomen voor het University College (UCG).

Meer dan 150 duizend vierkante meter vloeroppervlak wordt in de komende tien jaar door de universiteit vervangen, bijgebouwd of gerenoveerd. Een totale investering van zo’n 380 miljoen euro.

Monsterklus

Het plannen alleen al is een monsterklus, weet universiteitsbestuurder Jan de Jeu. ‘Daarom doen we dit ook niet elk jaar’, zegt hij. ‘We hebben veel gebouwen en voorzieningen en eens in de zoveel jaar kijken we hoe het ervoor staat. Je kijkt naar de gebouwen en vraagt aan de gebruikers waar de knelpunten zitten. Hoe staat het met de voorraad? Zijn er gebouwen waarvan de huur afloopt? Dat is het afgelopen jaar gebeurd.’

De afdeling Vastgoed en Investeringsprojecten (VGI), die verantwoordelijk is voor de gebouwen van de universiteit, heeft vorig jaar een rondje langs de faculteiten en diensten van de RUG gemaakt en gekeken waar de problemen zitten. Het Harmoniegebouw is bijvoorbeeld de grootste renovatieklus die de universiteit te wachten staat. ‘Dat is over vier tot zes jaar aan de beurt. De installaties moeten nodig worden aangepakt, de vloerbedekking, et cetera. Er zitten twee faculteiten die beide heel veel gebouwtjes eromheen tot hun beschikking hebben. Het is versnipperd en zit door elkaar heen gehuisvest. Het gebouw is in al die jaren een beetje verrommeld.’

We hebben ruimte zat, blijkt uit de analyse van het VGI. Maar die ruimte zit niet altijd op de juiste plek en is niet altijd van de juiste kwaliteit. En daarnaast zijn sommige panden niet toekomstbestendig. ‘Als je kijkt wat er de komende jaren op ons afkomt, zit er veel onzekerheid in. En daarom kijken we zoveel mogelijk naar flexibiliteit’, zegt De Jeu.

Slimmere indeling

‘Over studentenaantallen valt nog wel iets te zeggen. Er worden nu relatief veel grote hoorcolleges gegeven, maar wij denken dat dat met de introductie van allerlei technieken wel eens zou kunnen veranderen’, aldus de universiteitsbestuurder. Maar naast digitaal leren, richt de RUG zich nu ook op leergemeenschappen. Studenten worden aangemoedigd om meer tijd op hun eigen faculteit door te brengen, samen met hun jaargenoten en docenten. En daar moeten de gebouwen op worden aangepast.

De campussen bestaan straks niet meer alleen uit onderwijsgebouwen. Studie- en onderzoeksgebouwen worden verweven met vergaderzalen en restaurants. Ze gaan in elkaar op, waardoor er een relaxte omgeving en een slimmere indeling van de gebieden moet ontstaan.

‘Hetzelfde zie je bij kantooromgevingen. Door de introductie van nieuwe manieren van werken is er daar meer behoefte aan overlegruimtes. Meer flexibiliteit. Maar dat gaat niet van de ene op de andere dag en het geldt niet voor iedereen in elke situatie’, zegt De Jeu.

Er wordt dus niet alleen gebouwd en opgeknapt, maar ook veel verplaatst, verhuisd of anders ingedeeld. Een heel gepuzzel met vastgoed moet de RUG voorbereiden op de toekomst.

Eigen thuis voor University College

Meest opvallend is de uitbreiding van de Healthy Ageing Campus aan het Ebbingekwartier, tussen de Antonius Deusinglaan en de Vreydemalaan. Niets staat nog vast, alle besluitvorming moet nog plaatsvinden, zegt hoofd-VGI Erika Hepping. Maar de plannen liggen er al.

Het UCG, dat nu nog in een tijdelijk onderkomen aan de Hoendiepskade zit, zal mogelijk in 2016 verhuizen naar een monumentaal pand aan de Bloemsingel. Het laboratorium stamt uit 1911 en heeft het voorkomen van een groot herenhuis. Maar aan dat herenhuis mankeert inmiddels het een en ander. Het heeft wat aandacht en liefde nodig.

‘Er zal daar verbouwd en misschien ook bijgebouwd moeten worden. Ergens in de loop van het jaar komt het overzicht van wat eraan moet gebeuren en wat de kosten zijn. Dan gaan we kijken of we het ook daadwerkelijk gaan doen’, zegt De Jeu. ‘Het heeft onze voorkeur, maar of het ook verstandig is, moet nog blijken.’

Ergens in de buurt moeten ook de studenten van het UCG worden ondergebracht. Plannen voor de huisvesting zijn volgens dean Hans van Ees in een vergevorderd stadium. Maar Van Ees en De Jeu willen er nog weinig over loslaten. Huisvester SSH is ingeschakeld om de woonruimte te zoeken. ‘Die zijn nu in gesprek met een pensioenfonds en ontwikkelaar. De grond is eigendom van de gemeente. En er wordt nu gekeken of het reëel kan. Daarover zal waarschijnlijk in de zomer een besluit worden genomen.’

Maar waarom verhuist het UCG niet naar Zernike? Daar is uitvoerig over gepraat, laat De Jeu weten. ‘Niet vanwege de kosten, maar wat we willen als studiecultuur. De dean was daarin vrij helder, hij vond de Zernike Campus daar een te industriële omgeving voor. Hij zei: ‘Ik wil het University College in een omgeving waar cultuur is, waar ook sportmogelijkheden zijn. Die wil ik bij elkaar hebben, die culturele omgeving en de huisvesting van de studenten.’’

Usva en Sportcentrum op één campus

Die twee – sport en cultuur – worden nu voor het eerst bij elkaar gebracht. Op het terrein komt waarschijnlijk ook een dependance van het Sportcentrum.

Volgens het Sportcentrum is een tweede locatie hard nodig omdat steeds meer studenten en medewerkers zich aanmelden voor onder meer fitness, zumba, steps en spinning. In 2014 waren 19 duizend studenten en 2000 medewerkers in bezit van een sportpas. ACLO verwacht dat het aantal studentleden in vier jaar tijd naar 21 duizend zal stijgen.

Uit onderzoek blijkt echter dat 17 tot 22 procent van de studenten Zernike te ver fietsen vindt, om zich aan te melden bij het Sportcentrum. Een sportschool in het centrum heeft daarom de voorkeur, aldus de organisatie.

Maar waar de sporters precies komen, is nog niet duidelijk. ‘De gemeente is groot voorstander. We hebben niet alleen de campus als mogelijke locatie, maar kijken ook naar het gebied eromheen. Het kan ook in een nieuw gebouw of op de begane grond van een nieuw te ontwikkelen pand. Dat weten we nog niet’, vertelt De Jeu.

Ook Usva wordt waarschijnlijk dicht bij het UCG geplaatst. Het cultuurcentrum zit al zeventien jaar lang in een monumentaal pand aan de Munnekeholm, maar wil graag weg omdat het gebouw te klein is en buren last hebben van lawaai.

Delinah Halvorson, hoofd van het cultuurcentrum, is blij met de verhuisplannen. ’Niet alleen omdat het huidige pand beperkend werkt voor bepaalde ambities die wij hebben en we ervan uitgaan dat we met een nieuw onderkomen deze ambities waar kunnen maken, maar ook omdat de keuze is gevallen op een gebied waar nu al veel culturele activiteiten plaatsvinden. Denk aan NNT, Simplon, het Paleis, het Infoversum’, zei ze eerder.

Nieuw onderwijsgebouw

Op de Healthy Ageing Campus – zoals het gebied naast het Ebbingekwartier wordt genoemd – moet ook een onderwijsgebouw voor de sociale faculteit en geneeskunde verrijzen. Dat moet als vervanging dienen van het huurpand aan de Bloemstraat en de verouderde huisvesting aan de Antonius Deusinglaan 2.

‘Probleem is dat we aan de Grote Kruisstraat geen ruimte meer hebben voor uitbreiding van onderwijsvoorzieningen. Het merendeel van wat er aan onderwijs gebeurt, vindt nu al plaats in de tijdelijke voorziening nabij de Healthy Ageing Campus’, vertelt De Jeu.

Zernike krijgt een make-over

De plannen voor de Zernike Campus werden eind januari al bekendgemaakt door universiteit, Hanzehogeschool, provincie en gemeente. Het hele gebied gaat op de schop. Er komen winkeltjes, horeca, meer groen, studentenhuisvesting en ondernemingen.

De partijen steken samen 14 tot 17 miljoen euro in het omtoveren van de grijze Zernike Campus tot een levendig gebied. Het moet parkachtiger worden, met verbeterede fietsroutes, mooie wandelpaden en sportvoorzieningen.

‘We willen meer dynamiek op het terrein. We willen het aantrekkelijk maken voor kennisintensieve ondernemers om zich daar te vestigen’, zegt De Jeu. Vorige week is de bouw van de Energy Academy Europe begonnen. Het bouwwerk van bijna 10 duizend vierkante meter moet zomer volgend jaar op het grasveld naast de Bernoulliborg verschijnen.

Het pand, de thuisbasis van al het Groningse energie-onderwijs en -onderzoek, moet een voorbeeld worden voor nieuwbouwprojecten over de hele wereld. Het instituut maakt gebruik van aarde, water, lucht en zonlicht om het gebouw te verwarmen en koelen. De zonnepanelen op het schuin oplopende dak vangen zonne-energie op, maar laten door hun ligging ook daglicht door. Een 200 meter lang luchtkanaal onder het gebouw wordt gebruikt voor het opwarmen of koelen van lucht en water. De ventilatie wordt aangejaagd door een ‘zonneschoorsteen’ in de nok van het dak, die warme lucht opvangt. Regenwater wordt gebruikt als spoelwater voor de toiletten.

Bèta’s krijgen Zernikeborg

‘De Energy Academy wordt een prachtig gebouw’, zegt De Jeu. Maar de Zernikeborg wordt de echte klapper. Nijenborgh 4, het sterk verouderde laboratoriumpand van de bètafaculteit, gaat tegen de vlakte. Daar komt een moderne Zernikeborg voor terug. Een pand van ongeveer 53 duizend vierkante meter, 200 meter lang en vijf verdiepingen hoog.

Het gebouw wordt een mix van collegezalen, restaurants, kantines, kantoren, research-clusters en clean-rooms. Er wordt in twee fases gebouwd. Als begin 2019 de eerste fase voorbij is, verhuizen de eerste instituten naar de zuidzijde van de nieuwbouw. In 2021 moet het gebouw helemaal klaar zijn.

‘Voor ons is dit veruit het grootste project. En we houden er in het ontwerp al rekening mee dat het in de toekomst eventueel met 10 procent kan worden uitgebreid, als dat nodig is’, zegt De Jeu.

Als het Kapteyn Instituut en ruimteonderzoekinstituut SRON in de Zernikeborg zijn getrokken, komt ook een deel van de Kapteynborg vrij. Door zijn centrale locatie is dit gebouw volgens het VGI perfect als extra onderwijsvestiging en een ideale plek voor winkeltjes en restaurants.

Extra tentamenhal

Het Sportcentrum op Zernike is ook verouderd. Het gebouw stamt uit de jaren zestig en bestaat inmiddels uit aan elkaar geborduurde uitbreidingen. ‘Laten we het staan? Bouwen we opnieuw? Daar gaan we het komende halfjaar naar kijken’, vertelt De Jeu.

Het BALANS-gebouw aan Blauwborgje, waar RUG-medewerkers cursussen voor een gezonde levensstijl kunnen volgen, gaat tegen de grond. ‘Het gebouw is op sterven na dood’, zegt Hepping. ‘We gaan het de komende zomer leeghalen en slopen. We willen daarnaast een nieuw, veel compacter, gebouw ontwikkelen voor het facilitair bedrijf.’

Ook wordt er nagedacht over een extra tentamengebouw. De tentamenzalen zitten overvol, omdat alle faculteiten door de nieuwe jaarindeling op hetzelfde moment tentamens hebben. In voorgaande jaren huurde de universiteit zalen in Martiniplaza, maar dat blijkt niet altijd mogelijk. Daarnaast is huren een dure optie.

‘We zijn nu bezig met een voorstel voor de nieuwe tentamenfaciliteit’, vertelt Hepping. ‘Die zou in de omgeving van de bestaande tentamenhal moeten komen. Dus dat hele gebied krijgt een ander aanzien.’

Hart van de universiteit

Het hart van de universiteit bevindt zich nog altijd in het centrum. Maar de RUG zit inmiddels verspreid door de stad. Met als gevolg dat veel gebouwen niet direct herkenbaar zijn als onderdeel van de universiteit. En daarnaast is het moeilijk om efficiënt gebruik te maken van de panden.

De grootste knelpunten zijn het Harmoniecomplex, de Usva, de Universiteitsbibliotheek (UB) en de vele kantoortjes van het Bureau van de RUG in het Academiegebouw. Er zijn genoeg vierkante meters, maar de panden zijn oud, soms onlogisch ingedeeld, en daardoor minder geschikt.

Harmoniegebouw

Voor het Harmoniegebouw geldt beide. Er zitten twee faculteiten – rechten en letteren – die in de loop der jaren ernstig met elkaar verstrengeld zijn geraakt en tegelijkertijd versnipperd zitten door de binnenstad. ‘Dat staat voor beide faculteiten een duidelijke, eigen herkenbare signatuur in de weg’, schrijft VGI in het huisvestingsplan.

Daarnaast is het Harmoniegebouw ook hard aan een opknapbeurt toe. ‘Dat betekent dat je ruimte moet creëren en dat er iets uit moet, tijdelijk of permanent. Je kunt tijdelijk ruimte huren waar rechten in kan, zodat je het pand kunt renoveren. Maar als je de versnippering wilt oplossen, kun je ook een nieuw gebouw kopen. Toevallig: toen we daarover nadachten, kwam opeens de Openbare Bibliotheek in de markt.’

De RUG had het pand – 9,5 duizend vierkante meter – al langer in het vizier. Maar eerdere onderhandelingen liepen op niets uit. Nu rechten wilde verhuizen, bleek de openbare bibliotheek weer een aantrekkelijke optie.

De bibliotheek verhuist in 2017 naar het Forum, is de planning. Daarna begint de verbouwing. Uiterlijk in 2019 moet het gebouw klaar zijn voor de rechtenfaculteit. Het Harmoniegebouw wordt dan de thuisbasis voor letteren.

De kleinere gebouwen die nu nog door beide faculteiten worden gebruikt, kunnen dan worden afgestoten. Een grote stap in meer efficiënte huisvesting, meent VGI. ‘We doen dus juist ook dingen die geld opbrengen’, zegt De Jeu.

Nieuwe indeling voor het Bureau

Het Bureau van de universiteit – dat zich bezighoudt met beleids- en bestuursondersteuning, administratie en ondersteuning aan studenten en medewerkers – is nu verspreid over verschillende gebouwen en vleugels. ‘Een andere indeling en inrichting van deze gebouwen leidt ertoe dat er meer medewerkers kunnen werken, terwijl de kwaliteit van de kantooromgeving ook nog verbetert en de flexibiliteit wordt vergroot’, zegt Hepping.

‘We hebben iedere keer moeite om veranderende organisatieonderdelen een plek te geven. Terwijl er ruimte genoeg is. Dus als je die gebouwen anders indeelt, kun je organisatieveranderingen veel gemakkelijker opvangen. Daar wordt nu aan gewerkt.’

Charme van de binnenstad

Met alle kruip-door-sluip-door pandjes in de binnenstad, kun je je afvragen hoe handig het is om in het centrum te blijven. Als we toch de Zernike Campus aanpakken en de Healthy Ageing Campus uitbreiden, wordt het dan niet tijd om uit het centrum te trekken?

Geen denken aan, zegt De Jeu. ‘We gaan de City Centre Campus echt niet verlaten. We moeten ons realiseren dat het centrum heel veel charme heeft voor studenten. Daar zit het Academiegebouw, het hart van de universitaire gemeenschap. En als je kijkt naar internationalisatie, dan heb je hier veel bijzondere dingen. Voor de wereld is dit een bijzondere omgeving. Zo hebben we ook gekeken naar Leeuwarden. Je kunt het zien als een provinciestad, maar voor de wereld is het een prachtige oude stad, waar mensen veilig kunnen wonen en werken. Met een andere bril op ziet dat er heel aantrekkelijk uit.’