‘Je moet op tijd zijn’, kreeg ik te horen. Had de persvoorlichter van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) het dan over een uurtje of drie uur? Nou, twee uur extra moest ik er toch wel voor uittrekken. Vooruit dan.

Woensdagochtend om half negen ben ik er klaar voor: de Algemene Politieke Beschouwingen. Laptop in de tas, schrijfboekje met drie pennen als back-up. Na een rondje om het Binnenhof te hebben gelopen, vier keer te hebben gevraagd waar de bezoekersingang van de Tweede Kamer is en al lang niet meer droog te noemen, loop ik vol goede moed het politieke centrum van Nederland binnen. Of ik over een uurtje terug kan komen. Twee uur te vroeg is wat ambitieus.

Minder bestuurders

Afijn, een uurtje slenteren door Den Haag is zo voorbij. Politieke fans, die precies weten waar ze zich moeten melden, zien mij meerdere keren voorbij huppelen en kunnen van mijn gezicht aflezen dat ik hier geen bekende ben. Rond half tien kan ik na een veiligheidscontrole – een vork voor je lunchbakje schijn je niet mee te mogen nemen – eindelijk naar binnen en op de tribune van de Plenaire Zaal plaatsnemen.

‘Jongeren moet je niet in torenhoge schulden steken’

Na Geert Wilders, die de beschouwingen liever zou verruilen voor een vluchtelingendebat, steekt Emile Roemer van de SP van wal. Hij is er duidelijk over: minder bestuurders en minder managers, dat is wat het onderwijs nu nodig heeft. Bovendien moet ‘dat verschrikkelijke leenstelsel’ toch maar weer worden afgeschaft. Het zou studenten ‘diep in de schulden steken’ en als de SP de kans had, zou ze dit besluit terugdraaien.

Kiezeltje in de schoen

Alexander Pechtold, die met zijn D66 onderwijs toch wel als stokpaardje heeft, staat al klaar om te reageren. ‘Het komt me toch een beetje warrig over, want de SP bezuinigde eerst een miljard op onderwijs, voerde campagne tegen het studievoorschot en nu wordt er – en dat vind ik heel goed – geld voor uitgetrokken.’ Maar volgens D66 heeft de SP een en ander niet goed doorgerekend in haar tegenbegroting.

Pechtold drukt de SP-voorman vooral op het hart om open kaart te spelen. ‘Weest eerlijk dat u de studiefinanciering niet meer terugdraait.’ Volgens Pechtold heeft Roemer ‘een kiezeltje in zijn schoen’. ‘Dat zit dwars, denk er even niet aan’, zegt de D66’er. Een bekentenis van Roemer – dat zijn partij het leenstelsel niet terug zou draaien – blijft uit. Roemer reageert fel: ‘Nee, never en nooit. Jongeren moet je een vak leren, meneer Pechtold, niet in torenhoge schulden stoppen.’

Technologische vooruitgang

Halbe Zijlstra komt na een lang verhaal over vluchtelingenproblematiek ook bij het puntje onderwijs aan. Volgens de VVD-fractievoorzitter vraagt de snel veranderende maatschappij om passend onderwijs: ‘Het moet over de hele linie beter.’ Het onderwijs is wel een ‘tough cookie, met veel gevestigde belangen en groepen die bijna elke verandering afwijzen’. Maar als het onderwijs niet meebeweegt, gaat de samenleving volgens de VVD’er zelf op zoek naar oplossingen. Daarmee doelt Zijlstra op het feit dat bedrijven nu al zelf opleidingen aanbieden, omdat onderwijsinstellingen tekortschieten.

‘Als je alles half doet, doe je niks helemaal goed’

Het is daarom tijd om het ‘tamelijk willekeurige aanbod van onderwijs’ af te schaffen, betoogt Zijlstra. Er moet meer geluisterd worden naar de vraag van het bedrijfsleven en de student. ‘We hebben opleidingen nodig die onze jongeren opleiden tot een baan en niet tot een uitkering.’ Ook het ondernemerschap staat hierbij volgens Zijlstra centraal.

‘Bildung’

Zijlstra probeert zijn betoog kracht bij te zetten met de Duitse term Bildung, wat zoveel betekent als onderwijs en vorming. Bildung is studenten leren omgaan met veranderingen, meent Zijlstra. Er moet niet koste wat het kost worden vastgehouden aan kleine opleidingen. Het onderwijs moet specialiseren en een duidelijke focus hebben, betoogt de VVD’er. Niet elke universiteit moet tevergeefs dezelfde opleidingen aan blijven bieden. ‘Als je alles half doet, doe je niks helemaal goed.’

Debuterend GroenLinks-voorman Jesse Klaver is het er totaal niet mee eens en interrumpeert. Bildung betekent volgens hem juist dat er kleine opleidingen moeten zijn, zodat studenten zich kunnen specialiseren. Volgens Klaver is de eeuwige, zo effectief mogelijke, aansluiting met de arbeidsmarkt niet het hoogst gewaardeerde goed van het ‘academische klimaat’. Unieke, kleine studies met unieke kennis zouden juist zorgen voor verschillen en diversiteit in de academische wereld, stelt Klaver.

Na het lange betoog van de VVD is het woord aan het CDA. Fractievoorzitter Sybrand Buma lijkt de kabinetsbegroting op veel vlakken te steunen. Ook de plannen voor het onderwijs kunnen op zijn goedkeuring rekenen. Dat leidt tot protesten van D66 en VVD. ‘Waar staat het CDA voor?’, vraagt Zijlstra zich af. ‘Wat wil het CDA veranderen?’ De VVD’er ‘weet’ zelf het antwoord al: ‘Niets.’

Belangrijkste debat

Bij ‘het belangrijkste debat van het politieke seizoen’, zoals hij het bestempelt, focust PvdA-leider Diederik Samsom vooral op het mbo, al is zijn betoog ook van toepassing op het onderwijs in het algemeen. Dat moet volgens hem niet meer ‘in kolossale gebouwen gegeven worden, maar in de kleine vakcolleges’. Ook Samsom pleit daarom voor minder bestuurders en minder managers. Dan blijft er meer geld over voor kwaliteit, redeneert hij. ‘Denkt het kabinet daar ook zo over?’

‘Een dag in de Tweede Kamer is boeiender dan tv’

Als Samson om kwart over zeven is uitgepraat, is het eindelijk tijd voor de dinerpauze. Een dag in de Tweede Kamer is een stuk boeiender dan de talking heads volgen op televisie, maar tien uur lang toekijken hoe de partijen geen antwoord op elkaar geven is toch, toegegeven, vrij vermoeiend. Ik besluit daarom de volgende partijen – de PVV, D66 en de kleinere partijen – thuis verder te volgen via de livestream.

Vluchtelingen en banen

Eenmaal thuis lijken de beschouwingen niet al te veel meer over onderwijs te gaan. Een toepasselijke tweet verschijnt op mijn scherm: ‘Waar blijft het onderwijs?’

Dat Wilders’ betoog alleen over vluchtelingen gaat, zal niemand verbazen. Maar ook Pechtold, die om half tien eindelijk zijn zegje mag doen, heeft niet veel te melden over het onderwijs. Hoewel de D66’er nog de vergelijking maakt tussen het kopen van een romannetje en een studieboek – ‘met dat tweede kun je in de toekomst misschien wel twee boeken kopen’ – hamert hij vooral op het belang van meer banen. Wel vraagt hij het kabinet nog hoeveel geld er overblijft voor de wetenschapsagenda. ‘Of verdwijnt die in de la van het ministerie?’

Het is inmiddels na tienen en ik heb nog maar de helft van de veertien fractieleiders aan het woord gezien. De zeven laatste sprekers komen uit voor kleinere partijen met minder spreektijd en zeggenschap. Ik besluit daarom de beschouwingen voor gezien te houden. Donderdag wordt het weer interessant, want dan volgt de reactie van premier Mark Rutte.

Stilte rond hoger onderwijs

‘Grote thema’s zitten daarbij, zoals onderwijs, maar daar zijn gewoon weinig vragen over gesteld’, zegt premier Mark Rutte, als hij aan het blokje ‘overig’ toekomt. Inmiddels is de eerste termijn van dag twee van de Algemene Politieke Beschouwingen al zo’n zes uur aan de gang en heeft de minister-president het onderwijs nog met geen vinger aangeraakt.

Na een aantal vragen en interrupties over de zorg, die ook onder ‘overig’ valt, vraagt D66-voorman Alexander Pechtold zich hardop af waar dan toch het onderwijs is gebleven. Dat vraag ik mezelf ook af en ik moet zeggen dat ik een klein sprongetje maak wanneer ik de grootste voorstander van het onderwijs deze vraag hoor stellen. Kom maar op met je onderwijs!

Maar nee, over hoger onderwijs wordt in het geheel niet gerept. Rutte gaat nog wel in gesprek met Arie Slob (ChristenUnie) over groen onderwijs en met Diederik Samsom (PvdA) over het project ‘een leven lang leren’. Dat project zou er baat bij hebben als de ‘leercultuur’ bevorderd wordt.

Maar zou de academische ‘leercultuur’ er ook baat bij hebben dat er zo weinig commentaar is op de onderwijscomponent van de Rijksbegroting 2016? Ik betwijfel het.