Terwijl het vrijdag ruim 31 graden is, verzamelt een groep studenten zich in de Aletta Jacobshal om een middag geoorloofd af te mogen kijken. Met een echte surveillant en echte geneeskundetentamens. ‘Wie wordt betrapt krijgt een waarschuwing’, vertelt onderzoeker Allard Naber aan de studenten. ‘Nóg een waarschuwing en je moet stoppen met het tentamen.’

De groep studenten grinnikt. Vandaag kunnen ze niet uitgesloten worden voor een vak. De bedoeling is juist dat ze zoveel mogelijk afkijken bij hun buren, zonder dat de surveillant ze betrapt. ‘We willen onderzoeken welke maatregelen het beste werken tegen afkijken’, legt Naber uit.

Heel eenvoudig

Het onderzoek heeft een duidelijke aanleiding. ‘Bij geneeskunde ontstonden laatst geruchten dat spieken bij de buren met digitale examens heel eenvoudig is. Er bleek geen onderzoek te zijn, ook niet internationaal, daarom hebben we besloten zelf een experiment op te zetten.’

Tijdens het experiment worden acht verschillende maatregelen getest. En de studenten proberen de verschillende methodes. ‘Zo genereren we heel veel data’, vertelt Naber. ‘Maar uiteindelijk is de onderzoeksvraag heel simpel: welke methode werkt het beste tegen afkijken?’

Anouk Thole (27), student aan de Minerva, zag het experiment voorbijkomen op Facebook. ‘Het leek me erg leuk om een keer legaal af te mogen kijken. Wetenschappelijk onderzoek met een knipoog’, zegt Thole lachend. ‘Op de middelbare school had ik een docent Duits die ons eens uitdaagde zoveel mogelijk af te kijken. Ze vond al onze spiekbriefjes, behalve die van een paar leerlingen die buiten briefjes aan de boom voor het lokaal hadden gehangen.’

Maatregelen

De maatregelen tegen het spieken bij dit experiment gaan niet zo ver. ‘Eén variant geeft bijvoorbeeld de vragen steeds in een andere volgorde, bij een andere zijn de antwoordmogelijkheden juist omgedraaid’, vertelt Naber. ‘De mogelijkheden zijn bij digitale examens natuurlijk veel uitgebreider dan op papier, maar dan moeten we wel weten wat het beste werkt.’ Ook is er een maatregel waarbij een speciale folie op het scherm de kijkhoek moet verkleinen, zodat de buurman niet mee kan lezen.

‘Afkijken is echt een eitje eigenlijk’

Dispuutsgenoten Sonja Buisman (22) en Riëlle Vrielink (20) doen mee aan het experiment. ‘Ik heb vaak tentamens met alleen maar meerkeuzevragen’, vertelt Vrielink, die bewegingswetenschappen studeert. ‘Dan kijk ik wel eens of mijn patroon van antwoorden ongeveer overeenkomt met dat van de buurman. Maar echt antwoorden overschrijven, dat lukt niet. Die vakjes zijn te klein.’

‘Ik kijk eigenlijk ook nooit af’, vertelt Buisman, studente geneeskunde. ‘Dat komt ook doordat ik niet weet hoe goed de buurman geleerd heeft. Dan vertrouw ik liever op mijn eigen kennis.’

Andere volgorde

Resultaten van het onderzoek zijn er pas over een paar weken, maar de studenten die meededen hebben al wel een idee van welke maatregel het beste werkt. Chris Dekker (23), student tandheelkunde, verbaast zich er na afloop vooral over hoe makkelijk het eigenlijk is om af te kijken. ‘Normaal doe ik het nooit, want er staat nogal wat op het spel. Maar afkijken is echt een eitje eigenlijk.’

De maatregel die volgens hem het beste werkte, was de vragen in een andere volgorde opschrijven. ‘Dan is het bijna onmogelijk om het goede antwoord over te schrijven, zelfs als je van tevoren afspreekt hoe je antwoorden aan elkaar doorgeeft’, aldus Dekker.

‘Ik vertrouw liever op mijn eigen kennis’

‘Een andere maatregel is om heel veel tentamenvragen te maken en iedere student andere vragen voor te schotelen’, vertelt Naber. ‘Daarmee weet je natuurlijk zeker dat er niet afgekeken wordt.’ Dekker vindt die maatregel niet zo handig. ‘We hebben het er in de groep even over gehad, maar door dat systeem krijgen sommige studenten een moeilijker tentamen dan anderen. Dat is niet eerlijk.’

Effectief

De folie die de kijkhoek verkleint blijkt wel een erg goed middel tegen spieken, vertelt studente Vrielink na afloop. ‘Als je dicht bij het scherm zit kun je niet meekijken, maar als je verder weg zit, kun je het juist wel goed zien. Maar dan zijn de letters weer te klein, dus de folie is een effectieve maatregel.’

Wat zijn de studenten zelf wijzer geworden van deze dag? ‘Nou, misschien dat spieken heel makkelijk is, maar je er tijdens een tentamen niets aan hebt’, zegt Dekker glimlachend. ‘Je hebt er nauwelijks tijd voor, de risico’s zijn erg groot en in het ergste geval kent je buurman het nog minder dan jijzelf.’