Ooit bevrijdend, nu een last
Weg met die pil
Na een lange week van colleges plofte student bewegingswetenschappen Maud (20) op een vrijdagavond op de bank neer naast haar zus en moeder. Op tv was de animatiefilm Sing te zien, over dieren die een zangwedstrijd organiseren. Plotseling rolden de tranen over haar wangen.
Op dat moment – in de lente van 2023 – gebruikte Maud al vier jaar hormonale anticonceptie, omdat ze tijdens haar menstruatie last had van heftig bloedverlies en krampen. Naast het hormoonstaafje in haar arm, dat elke drie jaar vervangen moet worden, was ze ook de pil gaan slikken, omdat het staafje – haar tweede – niet goed genoeg werkte.
‘Maar toen kreeg ik meer problemen: ik kreeg pukkels en werd dikker’, zegt ze. ‘Op een gegeven moment voelde ik me echt niet goed meer. Ik merkte ook dat ik heel labiel was.’ En nu moest ze zelfs huilen om een kinderfilm. ‘Toen dacht ik: nu stop ik met de pil.’
Pukkels en trombose
Steeds meer jongeren stoppen, net als Maud, met de pil als anticonceptiemethode. Volgens de Monitor Seksuele Gezondheid 2023 van expertisecentrum Rutgers is in de afgelopen zes jaar het aantal vrouwen tussen de 18 en 49 dat vaginale seks gehad heeft en de pil gebruikt, gedaald van 30 naar 24 procent.
Ik kon weer veel meer van dingen genieten
Een belangrijke reden daarvoor is dat ze bijwerkingen ervaren. ‘Toen ik met de pil stopte, voelde ik me zoveel lichter’, zegt Maud. ‘Ik kon weer veel meer van dingen genieten en ik was niet zo lichtgeraakt meer.’
Student economie en bedrijfskunde Charlotte (21) begon met de pil toen ze 18 was. ‘Ik wilde niet zwanger worden, maar ik kreeg er vreselijke pukkels van.’ Maar dat was niet de enige reden om te stoppen: het type pil dat zij slikte gaf een verhoogd risico op trombose. ‘Dat komt in mijn familie voor, dus daar maakte ik me erg zorgen om.’
Wantrouwen
UMCG-gynaecoloog Marco Versluis begrijpt dat vrouwen zich zorgen maken. ‘Toen de pil net op de markt kwam, droeg hij bij aan de bevrijding van de vrouw, maar naarmate meer vrouwen hem gingen slikken, zagen we meer risico’s en bijwerkingen. Destijds zaten er veel meer hormonen in.’
Maar hij waarschuwt ervoor om al te zeer op alternatieve methodes van anticonceptie te vertrouwen. Want hoewel volgens het Rutgers-onderzoek de meeste vrouwen die met de pil stoppen, overstappen op een spiraaltje (met of zonder hormonen), kiest 14 procent van de vrouwen tussen de 18 en 29 voor natuurlijke methodes om zwangerschap te voorkomen. Ze houden bijvoorbeeld hun vruchtbare dagen bij, meten hun temperatuur of kijken naar de afscheiding in hun onderbroek.
Dat vrouwen zich vaker afkeren van anticonceptie, past volgens Versluis binnen een bredere trend dat mensen minder vertrouwen hebben in de wetenschap. ‘Dat kun je deels ook de wetenschappelijke gemeenschap verwijten, die er blijkbaar niet in slaagt om hen te bereiken’, zegt hij. ‘Net als met de mensen die zeggen dat vaccineren slecht voor je is, die de klimaatverandering ontkennen of geloven dat de aarde plat is.’
TikTok-filmpjes
Deze specifieke trend doet sinds de zomer van 2022 de ronde op sociale media. In korte TikTok-filmpjes vertellen influencers over hun negatieve ervaringen, en raden ze jonge vrouwen aan om ook met de pil te stoppen. Maar volgens Versluis klopt de informatie die ze de wereld in helpen vaak niet, omdat ze ‘beperkte kennis hebben van hoe seks en voorbehoedsmiddelen werken’.
Sommige vrouwen hebben stemmingswisselingen, anderen voelen zich juist beter
‘Sommige vrouwen die de pil slikken hebben last van dysforie, een gebrek aan energie of stemmingswisselingen, maar anderen voelen zich door de pil juist beter. Niet elke vrouw ervaart dezelfde bijwerkingen’, legt Versluis uit. ‘En als influencers zeggen dat alle anticonceptie slecht is voor alle vrouwen, dan verspreiden ze duidelijk verkeerde informatie.’
Hij wil niets afdoen aan de klachten die vrouwen ervaren, maar benadrukt hoe belangrijk het is om een genuanceerd gesprek te voeren over het onderwerp. ‘Het hangt van de vrouw in kwestie af. We zouden willen dat zorgmedewerkers de tijd hebben om met patiënten te praten, zodat die een weloverwogen keuze kunnen maken.’
Bewust van de risico’s
Maar de studenten zelf zeggen dat ze zich wel degelijk bewust zijn van de risico’s van andere vormen van anticonceptie. Charlotte zag een paar TikTok-filmpjes over alternatieve methodes, vertelt ze, maar is te bang om zwanger te raken om daarop te vertrouwen.
En ook Floor (23), die een master international relations doet, zegt dat ze niet snel beïnvloed wordt door trends op sociale media. ‘Als ik een of andere vrouw hoor vertellen dat je de pil niet moet slikken, denk ik: dat besluit ik zelf wel.’
Ze stopte weliswaar met de pil, maar dat was omdat ze een tijd geen seks had. ‘Waarom zou ik elke dag zware hormonen slikken als ik niet eens seksueel actief ben?’ vroeg ze zich af.
Farmaciestudent Laurence (19) denkt ook dat ze niet vatbaar is voor desinformatie op internet. Ze heeft zelf geen negatieve ervaringen met de pil, maar na drie jaar besloot ze dat ze hem niet echt nodig had. ‘Ik heb elke website op de eerste pagina van de Google-zoekresultaten voor “stoppen met de pil” gelezen voor ik besloot te stoppen.’
Eigen ervaringen
Feministisch filosoof Ruby Schofield beaamt dat de werkelijke reden dat vrouwen de pil afwijzen ingewikkelder ligt. ‘Veel vrouwen en trans- en non-binaire personen zijn enorm goed op de hoogte van dit onderwerp’, vertelt ze. ‘Hun eigen ervaringen zijn een vorm van expertise die we ook serieus moeten nemen.’
Voor veel mensen voelt het alsof ze uit twee kwaden moeten kiezen
Ze denkt dat vrouwen in toenemende mate ontevreden zijn met de bestaande anticonceptiemethodes. ‘Ik denk dat het voor veel mensen voelt alsof ze uit twee kwaden moeten kiezen, alsof ze eigenlijk niet echt veel te kiezen hebben.’
Vrouwen die besluiten met de pil te stoppen, willen af van de druk die anticonceptie op hen legt. ‘Ze moeten veel maatregelen nemen, in vergelijking met de mannen waarmee ze seks hebben’, zegt Schofield. ‘Ze maken zich veel zorgen over de bijwerkingen, zoals stemmingswisselingen, hoofdpijn, of een verminderde zin in seks. Cisgender mannen hebben dat probleem niet en hoeven niet op dezelfde manier verantwoordelijkheid te nemen.’
Informele netwerken
Laurence zag meerdere TikTok-filmpjes waarin vrouwen over de negatieve effecten van de pil vertelden. ‘Ik herkende me daar niet in, maar ik was wel geïnteresseerd in hun ervaringen.’ Het zette haar er niet toe aan om met de pil te stoppen, maar wel om met vriendinnen in gesprek te gaan. ‘Een van hen zei dat het voor haar goed was om te stoppen. En een ander zei dat ze geen hormonen in haar lichaam gaat stoppen als het niet nodig is.’
Meer en meer vrouwen wenden zich volgens Schofield tot hun informele netwerk om over hun ervaringen te praten. ‘Dat heeft wel iets emanciperends, vind ik, om je vrienden en familie en sociale media te gebruiken als contra-expertise.’
Volgens haar voelen vrouwen zich verwaarloosd door de medische wereld. ‘Ze worden terzijde geschoven door zorgprofessionals, die vrouwen niet als hun medestanders zien in dit proces.’ Door met leeftijdsgenoten te praten, voelen ze zich weer gehoord en begrepen.
En dus is het advies van vrienden voor hen van onschatbare waarde. Floor zegt dat ze het advies van haar vriendinnen blind volgt, ook al erkent ze dat zij soms niets meer weten dan de TikTok-influencers die ze dan weer niet vertrouwt. ‘Maar toch heb ik meer aan mijn vrienden als het om advies en verstandige woorden gaat.’
De naam Floor is gefingeerd.