Lenen, schulden, rente en geen hypotheek
De dubbele pech van de pechgeneratie
Daan Swets studeert al ruim zes jaar. ‘Mijn DUO’ – zijn persoonlijke pagina bij de dienst die hem zijn beurs uitbetaalt – durft hij nauwelijks te openen. Want 73.000 euro is het bedrag van de schuld waarmee de master student strategy & innovation management dan geconfronteerd wordt. Deze maand.
Volgende maand is het 74.000 euro.
‘Het is echt heel veel geld. Ik heb eigenlijk ergens een vakantiehuisje waar ik volgens DUO pas in 2060 naar toe kan.’
Vanuit huis heeft hij geleerd om zuinig te zijn en niet te veel geld uit te geven. Maar minder lenen is geen optie voor Daan. ‘Ik moet zelf opdraaien voor al mijn kosten’, zegt hij. ‘Voor meer werken is geen tijd naast mijn drukke master.’
Helaas is die torenhoge studieschuld van Daan niet uitzonderlijk voor studenten van de ‘pechgeneratie’. Zij zijn opgezadeld met het sociaal leenstelsel. Voor de invoering ervan in 2015 was de studieschuld gemiddeld ruim 12.000 euro, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
‘Maar tegenwoordig is vijftig-, zestig- of zeventigduizend euro schuld niet ongewoon meer’, zegt voorzitter Annemarie Herbschleb van de Groninger Studentenbond (GSb). Gemiddeld bedraagt de schuld nu een kleine 16.000 euro. Voor iedere student die geen studieschuld heeft, is er een ander die een bedrag van bijna 85.000 euro terug moet betalen.
0,46 procent rente
Vorige maand werd bekend dat studenten – voor wie lenen al jaren renteloos is geweest – vanaf volgend jaar 0,46 procent rente moeten betalen. Studenten onder het oude stelsel kijken aan tegen 1,78 procent. Dat lijkt niet veel; voor een hypotheek betaal je momenteel al snel 4,5 procent, maar toch. Studenten hadden immers weinig keus. ‘Ik zit voor 35 jaar vast aan een duur abonnement waarvan de telefoon al kapot is’, reageert Daan bitter.
Ik heb eigenlijk ergens een vakantiehuisje waar ik volgens DUO pas in 2060 naar toe kan
Pas afgestudeerd student internationale betrekkingen Adriane Schultz is het daarmee eens. Voor haar staat de teller nu op 65.000 euro. Maar met de master waaraan ze net is begonnen, staat haar waarschijnlijk een schuld van 85.000 euro te wachten. ‘Ik kan ook niet stoppen met lenen want dan kan ik niet studeren’, zegt ze. ‘Je moet wel lenen, het is een soort deadlock.’
De situatie maakt studenten wanhopig en bezorgd, blijkt uit een onderzoek van budget onderzoeksbureau Nibud uit 2021. ‘Studenten zijn boos en bang voor de toekomst’, legt Herbschleb van de GSb uit. ‘Ze staan onder druk door een opeenstapeling van dingen. Eerst was er al de inflatie en de verminderde koopkracht, de enorme studieschuld en alles met de energiekosten. Daarbovenop heb je nu ook nog die rente.’
De schulden van de ‘pechgeneratie’ zijn hoger dan die van de studenten die onder het oude stelsel vielen. En de studenten die na hen komen, hebben ook lagere schulden. Dat betekent dat de echte ‘pechstudent’ bang is om nooit schuldenvrij te zijn.
Of zoals masterstudent international management David Kraandijk met een schuld van 57.000 euro zegt: ‘Je kan studenten niet dwingen om te lenen en ze dan opeens forceren om nog eens extra te betalen, zo werkt het niet.’
Niet goed geïnformeerd
De overheid, zeggen studenten, heeft de lening destijds veel mooier ‘verkocht’, dan dat hij nu blijkt te zijn. ‘We zijn niet goed geïnformeerd over deze lening. Dat waren we ook niet toen we 17, 18, of 19 jaar oud waren. Iedereen heeft ons aangemoedigd, omdat je nooit meer zo’n gunstige lening zou krijgen op nul procent rente’, zegt de GSb-voorzitter. ‘Heel veel mensen hebben zich niet gerealiseerd dat die rente zomaar veranderd kon worden.’
‘De meesten van ons waren op dat moment 18. Ik wist überhaupt niet wat ik met m’n leven wilde op m’n achttiende’, merkt Adriane Schultz op. Zo ook masterstudent staats- en bestuursrecht Marieke Schunselaar. ‘Als je wil veranderen van beleid, doe dat dan met een nieuwe lening. Maar achteraf alle 19-jarigen een trap nageven, heeft echt grote gevolgen.’
Iedereen heeft ons aangemoedigd, omdat je nooit meer zo’n gunstige lening zou krijgen op nul procent rente
Marieke is een van de studenten die op zijn minst geprobeerd heeft zich te laten voorlichten. Twee fiscalisten raadden haar aan om maximaal te lenen en het geld op te sparen: ‘Ze zeiden tegen mij “Dat doet de overheid niet voor niets”.’ Er was wel altijd een nuance dat de rente zou kunnen veranderen, maar ze vertelden haar dat het wel heel gek moest lopen als dat zou gebeuren. Zij zit nu met een schuld van 39.000 euro.
Huizen kopen
De negatieve effecten van de studieschuld zijn reëel, weet ook Maaike Wind, auteur van het boek Fuck die studieschuld en de blog fuckdiestudieschuld.nl. Zij moest een studieschuld van bijna 52.000 euro afbetalen, na haar studie journalistiek. Om haar heen begonnen haar vrienden dingen op te bouwen en huizen te kopen. Haar schuld maakte dit onmogelijk. ‘Ik had echt het gevoel dat ik klem zat. Dat was de rotste periode.’
Uiteindelijk besloot ze alles op alles te zetten, en slaagde ze erin om in twee jaar de resterende 30.000 euro af te betalen en er een boek over te schrijven. Maar lang niet alle studenten zullen in een positie komen waarin ze zich zoiets kunnen veroorloven, beseft ook zij.
Studenten maken zich vooral zorgen over de effecten van de schuld op hun toekomst, zoals bij het kopen van een huis. Marieke had haar opgepotte geld willen gebruiken als startkapitaal. Nu de rente er overheen is gekomen, ziet ze haar meerjarenplan in duigen vallen.
David die met een schuld van 57.000 euro zit, vreest dat een huis kopen er voor hem en zijn generatiegenoten helemaal niet in zit. ‘Ik denk niet dat de banken ons bij de hypotheekaanvraag gaan matsen. Waarom zouden ze anders met mij omgaan dan met iemand die wel een basisbeurs heeft gehad?’
Verzwijgen
Het bracht oud-letterenstudent Jeroen ertoe zijn studieschuld van 60.000 euro te verzwijgen toen hij een hypotheek aanvroeg. Dat betekent ook dat hij – mocht zijn bank er ooit achter komen – op de zwarte lijst van hypotheekverstrekkers zou belanden en de Nationale Hypotheek Garantie voor hem zou vervallen.
Met een koophuis bouw je tenminste iets op
Toch gokte hij het erop. ‘Mijn maandlasten zouden bijna twee keer zo laag zijn als ik mijn studieschuld niet laat meewegen’, zegt hij. Bovendien besefte hij dat de huizenprijzen alleen maar stijgen en was hij bang de boot te missen. ‘Met een koophuis bouw je tenminste iets op.’
Studenten zijn er boos over, beaamt Herschleb, dat het stelsel dat bedoeld was om meer gelijkheid te creëren, juist ongelijkheid heeft gebracht. ‘De studenten van wie de ouders niet de middelen hebben om ze te ondersteunen, hebben het hardst moeten lenen en zijn nu ook het meest de dupe. Nu de rente er bovenop komt, wordt dit effect alleen nog maar groter.’
‘Wij als studenten zijn de toekomst voor Nederland en als je nu al vergeten voelt is dat geen goed begin van je toekomst’, zegt Annemarie. ‘Veel studenten zitten nu zo bij de pakken neer dat ze denken “Wat heeft het voor zin? Ze luisteren toch niet.” Als je die boodschap aan je studenten wilt doorgeven, weet ik niet of je een goede overheid bent.’
‘Ze noemen ons de pechgeneratie’, beaamt Daan, ‘Maar dat vind ik geen juiste uitdrukking. Pech is iets wat je overkomt. Maar waar wij mee te maken hebben is een bewust genomen politieke beslissing.’
De naam van Jeroen in dit artikel is gefingeerd.
We geven twee exemplaren weg van het boek ‘Fuck die Studieschuld’ , geschreven door Maaike Wind. Wil jij een exemplaar winnen? Stuur dan een e-mail naar [email protected].