Protest geeft Iraniërs hoop
‘Dit is pas het begin van de revolutie’
Door Yuling Chang
By Yuling Chang
Yuling Chang
‘De protesten hebben me hoop gegeven’, zegt scheikundestudent Raha (23). ‘Ze hebben me doen beseffen dat ik als Iraanse vrouw misschien wel vrij kan zijn, dat ik als lesbische Iraanse vrij kan zijn.’
De dood van Mahsa Amini, die door de Iraanse zedenpolitie werd gearresteerd omdat ze haar hoofddoek verkeerd zou hebben gedragen, wakkerde protesten aan tegen de regering in het islamitische land die nu al meer dan een maand duren. Iraniërs in het buitenland gingen ook de straat op om hun solidariteit te tonen. Ook in Groningen, waar Raha samen met andere Iraanse vrouwen vorige week een demonstratie organiseerde.
Druk
‘Ik zou graag hand in hand met mijn vriendin door de straten van mijn eigen land willen kunnen lopen’, zegt Raha, die met haar moeder naar Nederland verhuisde toen ze 15 was. ‘Ik wil haar graag mijn land laten zien en waar ik vandaan kom.’
Ze dwongen me om mijn telefoon te ontgrendelen en bekeken mijn foto’s
Hoewel ze nu acht jaar in Nederland woont, voelt ze nog steeds de druk van Iraanse normen en waarden. ‘LGBTQ-mensen krijgen geen platform, ons bestaan wordt niet erkend’, zegt Raha. Ze worden zelfs vervolgd.
Tot voor kort zei ze liever niet waar ze vandaan komt, en vertelde ze niets over haar jeugd. ‘Ik nam afstand van mijn Iraanse identiteit, omdat ik het gevoel had dat ik als Iraanse vrouw nooit vrij zou kunnen zijn.’ In plaats van te zeggen dat ze Iraans is, ‘zei ik dat ik in Iran geboren ben. Door het op die manier te verwoorden wilde ik zeggen dat ik niet Iraans ben.’
Gearresteerd
Voor Nika (32), postdoc aan de letterenfaculteit, voelen de demonstraties ook heel persoonlijk. Toen ze haar bachelor in Iran deed, werd ze zelf gearresteerd door de zedenpolitie. Ze kreeg te horen dat haar mantu, een type hoofddoek voor Iraanse vrouwen, te kort was.
Ze werd een busje vol andere vrouwen en meisjes ingesleurd en werd naar het kantoor van de zedenpolitie vervoerd. ‘Ze dwongen me om mijn telefoon te ontgrendelen en bekeken mijn foto’s en mijn sociale media.’ De zedenpolitie ondervraagt vrouwen over hun relaties en hun maagdelijkheid, zegt ze. ‘Het is vooral geestelijke marteling; ze zeggen dat je tuig bent, dat je waardeloos bent.’
Nika werd gedwongen om een verklaring te ondertekenen waarin stond dat ze spijt had dat ze zich ongepast had gekleed en dat ze beloofde de regels van de Islamitische Republiek te respecteren. Maar ze mocht daarna niet zomaar vertrekken: een van haar familieleden moest haar ophalen. Doorgaans is dat een ouder of echtgenoot, maar Nika had geluk: haar oudere zus mocht haar meenemen. Pas nadat ze ‘correcte’ kleren had aangetrokken, overigens.
Niet sporten
Niet alleen jonge vrouwen worden in de gaten gehouden, weet Fariborz (29), promovendus aan de Faculty of Science and Engineering. Zijn moeder werd op een ochtend gearresteerd terwijl ze aan het joggen was, omdat ze sportkleding aan had. ‘Het was zo bizar. Waarom arresteren ze een oude vrouw die gewoon wil sporten?’
De aanblik van een fietsende vrouw van achteren is te provocerend
‘Vrouwen mogen niet in het openbaar sporten in Iran’, zegt Raha. Zij leerde als klein meisje fietsen, maar zodra een meisje in de puberteit komt mag ze niet meer fietsen in het openbaar. ‘De regering zegt dat de aanblik van een fietsende vrouw van achteren te provocerend is voor een man’, legt Nika uit. Zij leerde zelf pas fietsen toen ze hier in Nederland woonde.
‘De islamitische wet discrimineert vrouwen’, zegt Fariborz. Als een vrouw naar het buitenland wil heeft ze toestemming nodig van haar vader of echtgenoot om een paspoort aan te schaffen. Veel vrouwelijke atleten kunnen daardoor nooit meedoen aan internationale competities, omdat hun vader of man het niet toestaat.
Nika heeft veel ruzie met haar vader moeten maken om een paspoort te bemachtigen. Raha’s moeder is zelfs gescheiden van haar man omdat hij niet wilde dat ze een paspoort kreeg. ‘Hij kwam aan met een paar persoonlijke redenen die helemaal nergens op sloegen.’ Raha hielp haar moeder te scheiden van haar vader. ‘Het is belachelijk dat een man of wie dan ook zo veel controle en macht over iemands leven heeft.’
Risico’s
Maar de demonstraties voor meer vrijheid zijn niet zonder risico. ‘Iraniërs vinden het vaak niet veilig om hun gezicht te laten zien als ze gaan protesteren’, zegt Nika. Zelfs niet in Nederland. Ze zijn bang dat de Iraanse ambassade vervolgens zal weigeren om hun paspoort te verlengen, of dat er bij de ambassade iets ergs met ze gebeurt.
Er zitten spionnen tussen de demonstranten
Iraanse burgers moeten voorzichtig zijn als ze ooit weer naar huis willen, zegt Fariborz. ‘Er zitten veel spionnen tussen de demonstranten.’
De Iraanse regering moedigt zelfs mensen aan om hun medeburgers te verraden. Iedere keer als Nika naar Iran reisde, kreeg ze een sms’je dat het haar taak was als ‘verantwoordelijk burger’ om actie te ondernemen als ze zag dat iemand de regels brak. Het sms’je vroeg haar het incident op te nemen en aan te geven bij de regering.
Maar Nika, Raha, en Fariborz denken dat dit soort berichten binnenkort verleden tijd zijn. Ze hopen dat de regering ten val wordt gebracht en dat Iran straks weer vrouwenrechten heeft. ‘Dit protest is slechts het begin van de revolutie’, zegt Fariborz.
De namen Raha, Nika en Fariborz zijn gefingeerd.