Van student naar soldaat
Dienstplicht is opeens veel enger
Door Jonah Franke-Bowell
By Jonah Franke-Bowell
Jonah Franke-Bowell
Otto Helantera was 347 dagen lang soldaat in het Finse leger. Niet omdat hij nou zo graag meteen na de middelbare school het leger in wilde, maar omdat hij moest. ‘Elke jongen van een bepaalde leeftijd in Finland verwacht opgeroepen te worden voor het leger. Je kunt er de klok op gelijk zetten. De brief valt in de bus, of je het leuk vindt of niet.’
In de noordelijke bossen van Finland leren hoe je een militaire radio van frequentie laat verspringen en hoe je satellietcommunicatie instelt is wel even wat anders dan een college volgen in Groningen, zoals de 22-jarige student internationaal en Europees recht tegenwoordig doet. Maar dat waren zijn orders toen hij in de zomer van 2019 opgeroepen werd.
‘We brachten veel tijd door op de schietbaan en moesten kogels afvuren op kartonnen doelen op verschillende afstanden. Ik moest mijn RK 62 ontmantelen en weer in elkaar zetten, de kast en de loop schoonmaken, schieten in allerlei omstandigheden en altijd één zijn met m’n geweer’, blikt hij terug.
Toen hij de basisvaardigheden onder de knie had, werd hij aan een eenheid toegewezen waar hij opgeleid werd tot commandant van een seinpost. ‘Ik was verantwoordelijk voor alle communicatie binnen mijn peloton.’ Nogal een verantwoordelijkheid voor een jongen die net van school komt, zegt hij.
Oorlogsdreiging
Maar nu Finlands grotere en beter bewapende oosterbuur Oekraïne is binnengevallen, zou het zomaar kunnen gebeuren dat Otto nog veel meer verantwoordelijkheid krijgt. Finse politici overwegen zich bij de NAVO aan te sluiten en voor het eerst in de geschiedenis is de meerderheid van de Finse inwoners daar ook voor. Wat als Poetin besluit dat hij niet nog een buurland wil dat bij de NAVO hoort en aanvalt? Dan zou Otto opnieuw opgeroepen worden, maar dit keer voor een echte oorlog.
‘Niemand is ooit voorbereid op oorlog. Ik hoop dat het niet zo ver komt’, zegt hij. ‘Maar het is wel iets waar ik en mijn vrienden veel over nagedacht hebben. Als er oorlog komt, God verhoede, dan zal ik moeten gaan.’
Niemand is ooit voorbereid op oorlog
Landgenoot Mirco Partanen (22) kon zijn dienstplicht uitstellen om in het buitenland te gaan studeren. ‘Het Finse leger is daar vrij makkelijk in. Maar uiteindelijk moet je je plicht wel vervullen’, zegt de student international management.
De dienstplicht is verankerd in de Finse cultuur. Zowel Mirco als Otto’s vaders dienden in het leger en Mirco’s grootouders woonden in een gebied dat na de Tweede Wereldoorlog door de Sovjet-Unie werd geannexeerd. Finnen die om religieuze of principiële redenen dienst weigeren hebben een andere optie. ‘Volgens mij kun je dan een soort maatschappelijke dienstplicht vervullen – helpen bij rampen of zo’, zegt Mirco. ‘Maar het leger is echt een beetje een overgangsritueel. En daar doe ik graag aan mee.’
Hij maakt zich niet veel zorgen om de dreiging vanuit Rusland, omdat hij niet gelooft dat het land zijn vizier weer op Finland zal richten. ‘Maar als wat er nu in Oekraïne gebeurt in Finland zou gebeuren, zou ik dat niet fijn vinden. Oorlog is tenslotte best wel eng.’
Akelig
Dat kan de 29-jarige RUG-student Frank (niet zijn echte naam) uit Israël beamen. ‘In 2014 was ik betrokken bij Operation Protective Edge in Gaza. We gingen daarheen om drie Israëlische tieners te vinden die waren ontvoerd. Het was behoorlijk akelig voor iedereen en we wisten eigenlijk bijna zeker dat we lijken zouden vinden’, herinnert hij zich. ‘Dit soort gebeurtenissen raakt iedereen in Israël – het had je vriend kunnen zijn, of je broer.’
Hij had eigenlijk geen andere keus dan het leger in te gaan. Het is omstreden en vaak in het nieuws, maar ook een belangrijk onderdeel van de Israëlische maatschappij. Dat heeft te maken met de moeilijke omstandigheden waaronder het land ontstaan is, legt Frank uit. ‘Mijn vader, mijn oom, mijn opa: ze hebben allemaal in het leger gediend. En de maatschappij verwacht dat jij dat ook doet, als je achttien wordt.’
We wisten bijna zeker dat we lijken zouden vinden
Vaak raken jonge mannen gemotiveerd door de opofferingen van hun familie in het verleden, legt Frank uit. ‘Mijn opa vocht in de oorlog van 1948 en die erfenis is nog heel erg aanwezig in het hedendaagse Israël. Toen ik zestien werd begon ik te trainen voor de selectieprocedure. Je weet dat het eraan zit te komen en totdat je drie jaar later weer uit dienst gaat bepaalt het leger je hele leven.’
Hij heeft ervaringen gehad die andere studenten nooit zullen hebben. ‘Ik heb veel tijd doorgebracht met schuttersputjes graven, er werd vaak naar me geschreeuwd en verder moest ik de Negev-woestijn ’s nachts zonder kaart doorkruisen en schieten met machinegeweren – dingen die de meeste jonge mensen nooit doen.’
Voordeel
Oorlog werd gewoon voor hem. ‘Je bent niet de baas over je eigen leven als je in het leger zit’, zegt hij nuchter. Het voordeel van het soldatenleven, volgens hem: ‘Als je de dood in de ogen kijkt, waardeer je al het andere een stuk meer.’
De dingen die je als jongere doet – reizen, je eerste relaties aanknopen, studeren – staan in Israël op pauze. Toen Frank uit het leger kwam was hij 22 en moest hij de verloren tijd inhalen. ‘Ik heb de gebruikelijke ‘hummus-tour’ gedaan die populair is bij mensen die uit het Israëlische leger komen’, zegt hij: een soort tussenjaar waar je extra veel in propt. Jonge Israëliërs stippelen een route uit door Zuidoost-Azië, Zuid-Amerika en de VS, om zo los te komen van een leven vol geweren, stof en doden.
‘Ik heb een jaar doorgebracht bij een Joods zomerkamp in de staat New York, ik heb wat in de bouw gewerkt en toen ben ik naar Azië vertrokken’ zegt hij. ‘Ik heb wel veel moeten opgeven, maar de geschiedenis van Israël is een van opoffering. En ik denk dat ik daardoor volwassener ben dan mijn leeftijdsgenoten.’
Bang
Door de situatie in Oekraïne heeft de Griekse student computerwetenschappen Faidon Oikonomodis (19) niet echt een rooskleurig beeld van de militaire dienst gekregen. ‘Ik zal niet liegen, ik zou bang zijn als ik moest vechten. Ik heb niet veel vertrouwen in de toekomst.’
Ik heb niet veel vertrouwen in de toekomst
Aangezien Griekenland uit eilanden bestaat en aan de rand van Europa ligt, zal Faidon zijn dienstplicht bij de marine gaan vervullen. ‘Ik ben al opgeroepen, maar ik heb het kunnen uitstellen tot ik hier in Groningen klaar ben.’
Dat was nog wel een gedoe. ‘Ik moest eerst bewijs aanleveren dat ik ingeschreven stond bij de universiteit, dat document moest gelegaliseerd worden door het Ministerie van Onderwijs en de rechtbank, toen moest het naar Griekenland opgestuurd worden zodat het vertaald kon worden, om uiteindelijk op het bureau van een pennenlikker in Athene te belanden.’
Hoewel hij vurig hoopt dat hij niet zal hoeven vechten, trekt het alternatief hem ook niet echt. ‘Er is een gezegde in Griekenland: Je gaat het leger in en komt er dikker weer uit. Ik vind het nogal een achterlijk gebruik.’
Hij vreest dat de dagen lang en saai zullen zijn, en vrienden die hun dienstplicht al achter de rug hebben konden hem niet geruststellen. ‘Naar het schijnt hang je heel veel rond bij checkpoints, een beetje sigaretten roken. Als dat oorlog is, ben ik er denk ik niet geschikt voor.’