Bijna duizend studenten werden er verwacht voor het vak burgerlijk recht. En dus huurde de rechtenfaculteit een zaal af in Pathé om ze allemaal te kunnen bergen. Er verschenen er uiteindelijk zo’n twintig. 

Voor het vak juridische aspecten van bedrijfskunde schreven 75 studenten zich in om aanwezig te zijn. Welbewust, want er zijn zo’n zeshonderd studenten die het volgen. Bij het eerste hoorcollege zaten er 25 studenten in de zaal. Het tweede college waren daar nog dertien van over.

Fysiek contact

Twee jaar lang riepen studentenvertegenwoordigers in faculteitsraden en studentenvakbonden dat studenten terug wilden naar de collegezaal. Ze kregen mentale problemen door het gebrek aan fysiek contact, de kwaliteit van het onderwijs was vele malen lager. Ze eisten – en kregen – korting op hun collegegeld, omdat dit niet was waarvoor ze zich hadden ingeschreven.

Studenten zeggen het ene, maar doen het andere 

Maar nu de collegezalen eindelijk weer open zijn, blijven ze leeg, tot grote frustratie van de docenten die intussen ook wel klaar waren met online lesgeven. Ook voor hen is dat immers een stressvolle aangelegenheid. Ze missen het contact met studenten die thuis vaak niet eens hun camera aanzetten, waardoor ze doceren voor een zee van zwarte schermen. 

‘Gênant’, zegt universitair docent Winand Grooten, die verantwoordelijk is voor het college bij bedrijfskunde. ‘Studenten zeggen het ene, maar doen vervolgens het andere. Tegenwoordig galmt het als ik college geef.’

Ook universitair hoofddocent marketing Marijke Leliveld kijkt tegen lege rijen stoelen aan. ‘Het is frustrerend om te zien dat studenten corona gebruiken als excuus om iets anders te gaan doen. Als docenten hebben wij hier ook niet op zitten wachten.’  

Efficiënter

Maar waarom blijven de studenten weg? Wíllen ze geen offine colleges meer? Of is er meer aan de hand?

Psychologiestudent Remo Blauw komt nooit fysiek naar college. ‘Daar krijg je een herhaling te horen van de stof die je al hebt gelezen, met hier en daar een toevoeging’, zegt hij. ‘Wat is daarvan de toegevoegde waarde?’

Bovendien, vindt hij, is het een stuk efficiënter en sneller om een college online te volgen. ‘Je kan daarna direct op dezelfde plek weer verder studeren.’ 

‘Online college is gewoon makkelijk’, bekent ook bedrijfskundestudent Dyone Poppe. ‘Als je een plek in de universiteitsbibliotheek hebt bemachtigd, kan je net zo goed daar het college volgen.’ Ze komt desondanks met enige regelmaat naar college, maar dat is voor de bonuspunten. 

Ver weg

‘Studenten vinden het simpelweg de moeite niet waard om naar de campus te komen als het ook online kan’, bevestigt student-assessor Didi Ubels van de Faculty of Science and Engineering. Ze baseert zich op een enquête van studievereniging GLV Idun van levenswetenschappen onder eerstejaars. ‘Of studenten wonen ver weg en komen daarom niet naar de fysieke colleges.’

Tijdens colleges krijg je een herhaling van stof die je al hebt gelezen 

Daarbij komt dat er inmiddels een hele generatie studenten is ingestroomd die nog nooit normale, fysieke colleges gevolgd heeft. Ze weten niet hoe het is en kennen ook geen studiegenoten. ‘Dat heeft ook invloed op de motivatie om colleges weer op locatie te bezoeken’, zegt Ubels. 

‘Toen ik studeerde werd je meegezogen in de mallemolen, wat ook zorgde voor structuur’, bevestigt Leliveld. De huidige studenten hebben de meerwaarde van aanwezigheid op college nooit ervaren.  

Aanwezigheidsplicht

Maar er is meer aan de hand. De organisatie van het onderwijs maakt het voor studenten makkelijk om afwezig te zijn. Zo is bij veel vakken vanwege corona de aanwezigheidsplicht geschrapt. Je kunt studenten daar immers niet op afrekenen als ze in quarantaine of isolatie zitten in opdracht van de overheid. 

Nu gebruiken studenten die ruimte ook om niet te komen als ze brak zijn, geen zin hebben om door de regen te fietsen, of omdat ze andere afspraken hebben. Tot grote frustratie van hun docenten: ‘Niet komen naar een les omdat je iets anders te doen hebt, dat gaat er bij mij echt niet in’, zegt Leliveld. 

En dan is er nog het feit dat er geen gevolgen zijn voor studenten die ervoor kiezen om hun college online te volgen. Toch valt Derk-Jan Heslinga, universitair docent aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde, hier iets op. ‘We moeten niet denken dat studenten niets doen als ze geen colleges bezoeken’, zegt hij.

Doelgericht

Hij maakt gebruik van het programma Feedback Fruits, waarin hij opgenomen fragmenten van hoorcolleges plaatst. Zo kunnen studenten gemakkelijker doelgericht opnames bekijken. Tegelijk vertelt het programma hem hoeveel studenten dat ook daadwerkelijk doen. ‘Dat zijn er meer dan verwacht’, zegt hij. 

Als ik een college online volg lig ik vaak nog in bed 

In de eerste week bekeek bijna 68 procent van de ingeschreven studenten het college online. Dat liep weliswaar terug in de weken die volgden, maar was in week drie nog altijd 44 procent. 

Dat vindt hij positief. ‘We moeten de opnames juist onderdeel maken van het leerproces. Je ziet dat de bereidheid onder studenten om te studeren er heus nog wel is.’ 

Toch is dat geen reden om gerustgesteld achterover te leunen. ‘Als ik een college online volg lig ik vaak nog in bed en volg ik niet altijd wat er gezegd wordt’, bekent Poppe. 

Netflix

Het woord ‘aanwezig’ heeft ineens een heel andere betekenis gekregen. ‘Alles kan met een klik aan en opeens ben je aanwezig, maar daarmee houd je alleen jezelf voor de gek’, zegt Leliveld.

Grooten probeert het wel eens uit. Dan stelt hij een vraag aan een willekeurige student die ‘aanwezig’ is bij zijn college. ‘Drie keer raden wat er gebeurt’, zegt hij. ‘Nul reactie.’

En dat is een probleem: online colleges, beschikbaar wanneer het jou uitkomt? ‘Dat is een Netflix-achtige leeromgeving’, zegt hij. Maar het is niet in het belang van de student, die gemakkelijk achterop kan raken. ‘Van uitstel komt afstel’, benadrukt Grooten. 

Ik ga geen campagne voeren om mijn colleges te bezoeken

Intussen wordt er volop gepiekerd over de vraag hoe je studenten dan wél weer terug krijgt in de collegebanken. Ubels probeerde samen met studieverenigingen studenten te lokken met gratis koffie. Dat had wel enig resultaat en de studenten gaven aan het ook te waarderen, maar een baanbrekende oplossing is het niet, beseft ze.

De hoop is dat zo’n actie zorgt dat de studenten – als ze er eenmaal zijn – ontdekken dat fysieke aanwezigheid niet alleen een meerwaarde heeft voor het studeren, maar dat ze elkaar ook weer leren kennen. 

Consequenties

Docenten zelf proberen hun studenten te overtuigen van het nut van hun aanwezigheid en waarschuwen voor de risico’s van wegblijven. ‘Maar ik ga geen campagne voeren om mijn fysieke colleges te bezoeken’, benadrukt Grooten. 

Het herinvoeren van de aanwezigheidsplicht kan een goede strategie zijn, denkt Heslinga. ‘Je moet studenten prikkelen. Zodra iets consequenties heeft doet iedereen z’n best.’

Bij verschillende faculteiten besloten docenten de colleges niet langer permanent beschikbaar te stellen. Een student moet het college volgen via de livestream. De opgenomen colleges worden pas een week voor het tentamen beschikbaar gesteld. ‘Opnames moeten een aanvulling zijn, een herhaling’, vindt ook Grooten. 

Maar de studenten kunnen dergelijk maatregelen niet waarderen. Verschillende docenten vertellen over de golf van boze emails in hun mailbox na de invoering van een maatregel die ze namen in het belang van hun studenten. 

En de studenten zelf? ‘Beide kanten moeten elkaar iets gunnen en iets inleveren’, denkt Remo. ‘Als het volgende schooljaar straks begint wil ik weer meer colleges gaan bijwonen. Een nieuw jaar, een nieuwe ik.’

Engels